Eeuwenlang al wordt dit gebied, van de Rode Zee tot aan het Victoriameer, betreden door kooplieden en slavenhandelaars, ontdekkingsreizigers, smokkelaars en bandieten. Iedereen, van rebel tot reiziger, heeft een zo goed als vrije toegang - en dat geldt ook voor terroristen.Corrupte en weinig effectieve regeringen, landsgrenzen die alleen op papier bestaan, enorme armoede en grote onvrede onder de 165 miljoen vooral islamitische inwoners van de Hoorn maken het gebied rijp voor een opmars van het moslimfundamentalisme, zo wordt gevreesd. De landen die de Hoorn van Afrika vormen (Somalië, Sudan, Ethiopië, Eritrea, Kenia en Djibouti) zouden dan ook wel eens het volgende strijdtoneel kunnen worden in de door de Amerikanen geleide oorlog tegen het internationale terrorisme.

Kenia en het juist ten zuiden van de Hoorn gelegen Tanzania zijn al getroffen door aanslagen door het terreurnetwerk al-Qaida. De Amerikaanse ambassades in Nairobi en Dar-es-Salaam waren in 1998 het doelwit van bomaanslagen. In Kenia werden in 2002 aanslagen gepleegd op een hotel en een Israël passagiersvliegtuig. De terreurdaden zouden zijn voorbereid in Somalië, dat sinds 1992 geen functionerend overheidsapparaat meer heeft.

De Europese Unie wil nauwer gaan samenwerken met de landen in de regio om de stabiliteit in de Hoorn te vergroten. Vrijdag maakte Eurocommissaris van Ontwikkelingshulp Louis Michel een plan bekend dat regionale samenwerking moet vergroten, politieke geschillen met mogelijk verstrekkende gevolgen moet helpen beslechten en grensoverschrijdende bedreigingen van de veiligheid en ontwikkeling van het gebied moet bestrijden. „Zonder veiligheid kan er geen sprake zijn van ontwikkeling”, zei Michel.

Volgens de Eurocommissaris heeft de Hoorn van Afrika te kampen met een reeks van meer en minder gewelddadige conflicten. De situatie verslechtert als gevolg van groeiend moslimextremisme in het gebied, wat Michel toeschrijft aan woede over de oorlogen in Irak en Afghanistan.

Groot-Somalië
De Amerikanen hebben in het strategisch gelegen Djibouti sinds juni 2002 een zogeheten Combined Joint Task Force Horn of Africa. De 1600 militairen van deze strijdmacht houden zich in de Hoorn, Jemen, Tanzania en Uganda bezig met de bestrijding van terrorisme. Onderdeel daarvan is het geven van trainingen aan de verschillende nationale legers in het gebied, het verlenen van humanitaire hulp om de ”hearts and minds” van de lokale bevolking te veroveren en het vergaren van inlichtingen. In de voormalige Franse kolonie, waar 486.000 mensen wonen, is ook al een grote eenheid van het Vreemdelingenlegioen gelegerd.

Internationaal gaat de aandacht voor het gebied momenteel vooral uit naar Somalië. Etnische Somaliërs vormen de grootste bevolkingsgroep in de Hoorn van Afrika. Al halverwege de jaren ’70 van de vorige eeuw wilde dictator Mohamed Siad Barre, president van 1969 tot 1991, de grenzen van Somalië verleggen om alle sprekers van het Somalisch in Kenia, Ethiopië en Djibouti onder zijn heerschappij te brengen. Ondanks een desastreuze invasie van Ethiopië in 1977 en de enorme chaos waarin het land sinds 1992 verkeert, staat een Groot-Somalië nog steeds hoog op het verlanglijstje van zowel Somalische nationalisten als moslimfundamentalisten.

Buurlanden van Somalië moeten al maanden toezien hoe de interim-regering die zij in 2004 na twee jaar van vredesonderhandelingen in het zadel hielpen, steeds meer terrein verliest aan de milities van de Unie van Islamitische Rechtbanken, die wordt aangevoerd door sjeik Hassan Dahir Aweys. De regering krijgt steun van Ethiopië, maar heeft het desondanks alleen nog voor het zeggen in de zuidelijke stad Baidoa. De Afrikaanse Unie heeft haar goedkeuring gehecht aan de stationering van een vredesmacht van 8000 man om de regering te beschermen, maar niemand is bereid daarvoor zijn portemonnee te trekken.

De Unie van Islamitische Rechtbanken heeft het nu dus voor het zeggen in Somalië en is erin geslaagd de orde te herstellen. De Amerikanen vrezen echter dat Aweys van Somalië een trainingskamp voor terroristen wil maken. De sjeik houdt vol alleen een vreedzaam en welvarend bestaan voor de Somaliërs voor ogen te hebben.

Voetbal
Fatima Mohamud, een 34-jarige huisvrouw, zegt blij te zijn met de vrede die de moslimmilities hebben gebracht. Maar er is ook een keerzijde. De unie wil Somalië een strenge interpretatie van de islamitische wet opleggen en heeft al lijfstraffen uitgedeeld en publiekelijk een moordenaar geëxecuteerd. Ook zijn centra gesloten waar kinderen naar voetbalwedstrijden konden kijken. „Drie van mijn jongens komen nu nog nauwelijks buiten, want ze kunnen nergens naartoe om zich te vermaken”, zegt Mohamud.

Sommigen vrezen dat de strijd tussen de moslimmilities en de Somalische interim-regering zal escaleren en een regionale oorlog tot gevolg kan hebben, waarin Ethiopië, Eritrea, Kenia en mogelijk zelfs Sudan betrokken raken. Dan zijn er in de Hoorn ook nog het voortdurende grensconflict tussen Ethiopië en Eritrea en het geweld en de humanitaire ramp in de Sudanese regio Darfur. „De wisseling van de wacht in Mogadishu heeft de situatie in de hele regio veranderd”, stelt de Italiaanse diplomaat Mario Raffaelli. „En die situatie is veel gevaarlijker geworden.”