Het aantal raadsleden en wethouders mag vanaf 2010 niet hoger zijn dan het aantal raadsleden dat de gemeente had voor de invoering van de zogeheten dualisering in 2002. Concreet betekent het dat het aantal raadsleden in de gemeente vermindert met het aantal wethouders dat diezelfde gemeente telt. Volgens het kabinet kan de Vereniging van Nederlandse Gemeenten zich vinden in de plannen.Door de vermindering van het aantal raadszetels gaat de kiesdeler -het aantal stemmen dat een partij moet behalen om voor een zetel in aanmerking te komen- omhoog. Dat is nadelig voor de kleine partijen. In verschillende gemeenten zullen kleine partijen niet langer de kiesdeler halen en dus niet langer in de gemeenteraden vertegenwoordigd zijn.

Tot de invoering van de dualisering in 2002 maakten de wethouders deel uit van de gemeenteraad en hadden stemrecht. Vanaf dat jaar kwamen de colleges van burgemeester en wethouders los van de gemeenteraden te staan. Tot 2002 was de plaats van een college te vergelijken met het dagelijks bestuur van een vereniging. Nu werken de colleges net als de landelijke regering. De burgemeester en de wethouders besturen en de gemeenteraden controleren.

Consequentie van de nieuwe werkwijze is dat wethouders geen deel meer uitmaken van de gemeenteraad omdat ze anders hun eigen werk gaan controleren. Voor raadsleden die aantreden als wethouder, wordt een nieuw raadslid benoemd.

Omdat de omvang van de raden niet verminderde, is het aantal lokale politici in totaal met zo’n 1500 toegenomen. Dat is minister Remkes van Binnenlandse Zaken een doorn in het oog en daarom heeft hij het kabinet voorgesteld de gemeenteraden te verkleinen. De regering is er gisteren mee akkoord gegaan. Wat de Tweede en de Eerste Kamer ervan vinden, is nog niet duidelijk. Eerst moet er een advies komen van de Raad van State, daarna is de Staten-Generaal aan zet. Het is zeker dat het advies van de Raad van State er niet zal zijn voor de verkiezingen van 22 november. Daarmee wordt de verkleining een zaak van het volgend kabinet.

De verkleining van de gemeenteraden levert het Rijk 18 miljoen euro op, omdat er minder salaris uitbetaald hoeft te worden. Remkes wil het geld gebruiken om de beloning van de andere raadsleden te verbeteren. Dat is overeenkomstig een advies van de commissie-Dijkstal over de beloning van politieke ambtsdragers.

Verder stelt Remkes duidelijker regels voor de ontslagprocedure van een wethouder en voor de besteding van gelden voor steunfracties.

Omdat de dualisering ook in de provincies is doorgevoerd, gaat ook daar het aantal Statenleden omlaag. De wet die dit regelt, is al door het parlement aanvaard. Deze wijziging treedt volgend jaar in werking. De eerstkomende verkiezingen voor de provinciale Staten zijn op 7 maart 2007.