Aandelenbeleggers kijken sterk naar de renteontwikkeling. Naar de korte rente, die wordt gestuurd door de centrale banken, maar zeker ook naar de lange rente, die tot stand komt op de obligatiemarkt.Lange tijd werd stijging van de lange rente als negatief voor aandelenkoersen gezien en rentedaling als positief. Een hogere rente remt immers de economie af, wat negatief is voor de afzetmogelijkheden van bedrijven en dus voor de winstontwikkeling. Daarnaast worden bij een hogere rente investeringen duurder en worden obligaties als concurrerende beleggingscategorie aantrekkelijker.

Deze negatieve correlatie betekende dat obligatiekoersen -die per definitie tegengesteld bewegen aan de ontwikkeling van de lange rente- en aandelenkoersen zich over een lange termijn gemeten doorgaans in dezelfde richting ontwikkelden. Achterliggende verklaring hiervoor was dat voor zowel aandelen als obligaties inflatie een negatieve factor is.

Sinds de jaren zeventig is sprake geweest van een structurele daling van de inflatie, wat leidde tot relatief hoge rendementen op zowel aandelen als obligaties. Vanaf 1997 is de relatie tussen de ontwikkeling van de lange rente en die van aandelenkoersen echter fundamenteel veranderd. Kijkend naar de correlatie over voortschrijdende periodes van vijf jaar nam de negatieve correlatie eerst af, om in de laatste vijf jaar zelfs om te slaan naar een positief verband.

Deze verandering is uiteraard van grote invloed op beleggingsbeslissingen. De Amerikaanse strateeg Jim Bianco denkt dat de omkering in de correlatie te maken heeft met de sterke groei van de aandelenmarkten in verhouding tot de economie. Volgens Bianco is hierdoor de aandelenmarkt niet langer een indicator die weergeeft wat er in de economie gebeurt, maar veel meer een drijvende factor voor de economie.

Ook de obligatiemarkt zou nu zo tegen de aandelenmarkten aankijken. Stijgende koersen wijzen op hogere economische groei en drijven de lange rente op vanwege de toegenomen kans op hogere inflatie. Dalende aandelenkoersen zouden betekenen dat de economie het moeilijker krijgt, wat leidt tot lagere rentetarieven. Kortom, een positief verband tussen rente en aandelenkoersen.

Het verband tussen lange rente en aandelenkoersen is ook bestudeerd door Edward Yardeni. Eind jaren negentig stelde deze econoom dat niet alleen gekeken moet worden naar de ontwikkeling van de inflatie, maar ook naar het niveau van de inflatie op de lange termijn. In periodes met een gematigde inflatie, zoals in de jaren vijftig en zestig, was het verband ook al positief. Verklaring is dat de financiële markten zich dan niet zozeer druk maken over de inflatie, maar meer over de economische groei. En een hogere groei is goed voor de aandelenmarkt, terwijl het de rente opdrijft.

Voorlopig zal niet duidelijk worden welke theorie het meest opgeld doet, een structurele toename van de inflatie zit er niet in en de aandelenmarkten zullen belangrijk blijven voor de economie. De conclusie voor de huidige situatie met gematigde inflatie is echter dezelfde, namelijk dat over een langere periode bekeken de lange rente en de aandelenkoersen in dezelfde richting zullen bewegen.

Kijkend naar de situatie op de aandelen- en obligatiemarkten van de laatste weken is de conclusie minder duidelijk. De aandelenmarkten zijn sinds medio juni sterk opgelopen, terwijl de lange rente daalde. Volgens de theorie van Bianco zal de lange rente de aandelenmarkten spoedig volgen. Naar de inzichten van Yardeni zullen aandelenkoersen en lange rente ook weer in dezelfde richting bewegen, maar staat open in welke richting.

Hoewel ikzelf meer zie in de theorie van Yardeni (ja inderdaad, drie economen en maar twee meningen), denk ik dat Bianco nu in eerste instantie toch gelijk zal krijgen. De daling van de lange rente in de laatste weken past niet bij signalen vanuit de Europese Centrale Bank dat de korte rente verhoogd zal worden. Op de wat langere termijn is echter weer een lagere lange rente waarschijnlijk vanwege een afzwakking van de conjunctuur in de loop van volgend jaar. En dat is dus negatief voor de aandelenmarkten.

De auteur is werkzaam als beleggingsstrateeg bij Theodoor Gilissen Bankiers. Zijn bijdrage is geen aanbeveling of advies om effecten te kopen of te verkopen.