„Gemiddeld wordt voor een onderpand een krediet gegeven van 2500 euro,” zegt Pasqualino Cappelli, die de dagelijkse leiding heeft over de bank Monte dei Paschi di Siena. De oudste bank ter wereld (anno 1472) heeft een pandjesbank in de Toscaanse stad Siena, waar jaarlijks nog zo’n 250 mensen hun kostbare horloge of halsketting in bewaring geven, in ruil voor een lening.Als ze niet binnen een bepaalde tijd de lening afbetalen, zijn ze hun onderpand kwijt. Dat gebeurt echter in nog geen 5 procent van de gevallen. Die goederen worden dan geveild. Om een idee te krijgen: bij de veiling afgelopen juni van Banco di Sicilia (onderdeel van Capitalia) brachten vijftien juwelen ruim 33.000 euro op. Een diamanten ring ging weg voor 16.000 euro, terwijl de taxatiewaarde op 10.000 euro lag. Interessante business dus.

De bank uit Siena, de op vier na grootste Italiaanse bank, is niet de enige. Bijna alle grote Italiaanse banken, die overigens relatieve kleintjes zijn in het internationale bankwezen, hebben een loket waar particulieren hun goederen kunnen afgeven voor een krediet. Volgens een onderzoek van Assopegno, de koepelorganisatie van ongeveer vijftig pandjesbanken (dat wil zeggen gevestigde banken met deze dienstverlening), nam de waarde van de panden in 2004 met ruim 8 procent toe vergeleken met het jaar ervoor.

Ook de jaren ervoor noteerde de organisatie een soortgelijke sterke stijging. In totaal werd er in 2004 voor 567 miljoen euro tegen onderpand geleend. Anders dan vroeger worden er geen objecten zoals meubels en kleding geaccepteerd, maar alleen goud en sieraden. Volgens Assopegno -pegno betekent pand- zijn de klanten met name jonge stellen, ouderen en allochtonen, deels financieel zwakkere groepen die stante pede contant geld nodig hebben.

Ook willen juweliers nog wel eens de gang naar de bank maken. Het afstaan van (familie)juwelen is niet alleen ellende en droefenis. Volgens Capitalia gebruiken velen de pandbank om voor een korte periode snel krediet op te nemen. Het lage percentage van waardevolle goederen dat in handen van de bank blijft, lijkt daar ook op te duiden.

Het is toepasselijk dat de Monte dei Paschi di Siena nog steeds in het pandjeskrediet zit. Het lenen tegen onderpand ontstond in de late middeleeuwen in Italië. In die tijd was kredietverstrekking het werk van woekeraars, die zeer hoge rentes berekenden. Vooral de Lombarden hadden de naam zich daaraan schuldig te maken, en dat imago hebben de inwoners van Lombardije niet af kunnen schudden, getuige het woord ”lommerd” in ons hedendaags taalgebruik.

Christenen mochten zich eigenlijk niet schuldig maken aan lenen tegen rente. Een franciscaanse theoloog meende echter dat het wel kon als het ten goede kwam aan de gemeenschap. Daarmee werd lenen een geaccepteerd verschijnsel, zolang dat maar gebeurde tegen een redelijke rente.

Daarop ontstond de Monte di Pieta (Berg van Barmhartigheid). In Siena bijvoorbeeld voorzag het stadsbestuur in de oprichting van de bank. Het zorgde voor minikredieten tegen onderpand. Aanvankelijk gold er zelfs geen rente, maar daarvan kwam men terug toen de bankkosten opliepen. De rente was door de eeuwen heen gemiddeld echter niet meer dan 5 procent. Uit de Montes ontstond het moderne bankwezen.

Ook de Monte di Pieta van Rome heeft in het centrum -bij Campo de’ Fiori- nog een loket voor onderpanden. Deze Monte is opgegaan in de Banca di Rome, die weer onderdeel is van Capitalia. Hiervan is ABN AMRO grootaandeelhouder. Zo beschouwd zijn de Nederlanders ook lommerds.