Kerk & religie

Uitgave kunstbijbel lijkt trend in Bijbelland

’s-HERTOGENBOSCH - Het uitbrengen van een kunstbijbel lijkt een trend te zijn. Na de NBG’51-editie met Marc Chagall en de NBV-editie met Rembrandt komt nu ook de Willibrordvertaling met een kunstbijbel. De uitgave van de Katholieke Bijbelstichting (KBS) is voorzien van 64 afbeeldingen uit de geschiedenis van de christelijke kunst.

K. van der Zwaag
31 July 2006 09:24Gewijzigd op 14 November 2020 03:58

De illustraties zijn afkomstig uit alle perioden van de kunstgeschiedenis. Het zijn vooral de verhalende teksten van de Bijbel die kunstenaars in beeld hebben gebracht. In de onderschriften bij de illustraties worden de titel en de maker van het kunstwerk genoemd, alsook de plaats waar het zich bevindt. De omslag toont een schilderij dat Vincent van Gogh van de zaaier maakte.De afbeeldingen verwijzen naar liefde en huwelijk, geboorte en dood, naar lief en leed in het leven van mensen en hun families. De onderwerpen staan als titel boven de toelichting met een verwijzing naar de desbetreffende Bijbelplaats. De toelichtingen zijn bedoeld als aanwijzer bij het kijken naar de afbeeldingen en als ’blikopenener’ bij het lezen van de Bijbel. Dertig illustraties behoren bij het Oude Testament, dertig bij het Nieuwe Testament.

Afgescheidenen
De eerste illustraties zijn bedoeld als een algemene inleiding. Begonnen wordt met ”Moeder en kind” van Pieter Fransz. de Grebber (ca. 1625). Het betreft het tafereel van een moeder die uit de Bijbel leest, terwijl het kind aan haar borst ligt. De afbeelding kreeg de sprekende titel mee ”Met de moedermelk ingezogen”.

Afbeelding 3 is het bekende schilderij van K. J. C. Verlaan uit circa 1910 waarop een dienst van afgescheidenen in een woonkamer te zien is. Een voorganger verklaart het Woord voor een groep afgescheidenen. Het is naar een origineel uit 1884 van Hendrik Valkenburg. De titel bij dit kunstwerk luidt: ”Ieder leest zijn eigen Bijbel”.

Jan van Lier, die de kunstwerken voor de Kunstbijbel uitkoos en voorzag van een toelichting, noemt het opmerkelijk dat behalve de voorganger, die met de vinger op de Bijbel Gods Woord uitlegt, ook nog minstens vier Bijbelboeken te zien zijn. „Dit historisch portret van een afgescheiden groep kan worden gezien als beeld van ons omgaan met de Bijbel. We lezen de Bijbel op onze eigen manier. Bij hetzelfde verhaal vallen ons verschillende dingen op en kunnen we tot uiteenlopende interpretaties komen.”

De vierde illustratie in de algemene inleiding is de ”Lezende oude vrouw” van Gerard Dou (ca. 1630-1635), met als opschrift ”Een boek voor jong en oud”. De oude vrouw leest uit Lukas 19 de geschiedenis van Zachéüs, de tollenaar. De rimpels van haar handen en gezicht tekenen een leven vol werken en zorgen. „In haar soms moeizaam bestaan bood het verhaal telkens opnieuw troost. Het verhaal van Zachéüs leert dat God juist bij ”kleine mensen” thuis is”, aldus Van Lier.

Jozef
De Kunstbijbel biedt een breed scala aan kunstwerken. Het gaat om schilderijen van onder anderen Rembrandt, Govaert Flinck, Hendrik ter Brugghen, Dante Gabriel Rosetti, Johannes Vermeer, El Greco en tal van andere (on)bekende meesters uit de middeleeuwen en de renaissance. Behalve schilderijen zijn er tekeningen, etsen, afbeeldingen van gebrandschilderde ramen (waaronder verschillende van Chagall), fresco’s, wandschilderingen (een synagoge in Damascus) en illustraties uit perikopen- en getijdenboeken.

Bij ”De sprekende Jozef en de vrouw van Potifar” van Guercino (1649) staat als actuele titel ”Ongewenste intimiteit op het werk”. Het gebrandschilderde raam van Gérard Garouste in de Notre Dame te Parijs (1997) dat ”Tamar met ring, snoer en staf van Juda” afbeeldt, kreeg als opschrift mee ”Vrouwenlist tegen mannenmacht”. De illustratie van Gustave Doré ”Hagar en Ismaël door Abraham weggezonden” (1866) is weergegeven met ”De verstoten vrouw en haar kind”.

Overigens was ook de Statenbijbel in zekere zin een kunstbijbel, als we de editie met de gravures van Doré erbij betrekken. Het Nederlands Bijbelgenootschap (NBG) kon daarom op een oude traditie voortborduren toen het de Nieuwe Vertaling van 1951 voorzag van fullcolourillustraties van Marc Chagall. Twee jaar geleden volgde een uitgave in de Nieuwe Bijbelvertaling (NBV) met circa vijftig kleurenreproducties van Rembrandt.

Het lijkt nog niet op te kunnen bij de KBS, want op 24 oktober presenteert zij een nieuwe kunstbijbel, getiteld ”De Testamenten”, een gezamenlijke uitgave van de KBS en de Vlaamse Bijbelstichting. Deze kunstbijbel bevat hoogtepunten van Bijbelse vertelkunst en poëzie in de Willibrordvertaling van 1995, met reproducties van tachtig nieuwe schilderijen die de Vlaamse kunstenaar Jan Vanriet speciaal voor deze uitgave heeft gemaakt.

Willibrordvertaling
De Willibrordvertaling is de standaardvertaling van de Rooms-Katholieke Kerk in Nederland. De eerste complete uitgave (Oude en Nieuwe Testament) dateert uit 1975. Een geheel herziene uitgave verscheen in 1995. In 2004 bracht de KBS een aangepaste versie van de Willibrordvertaling op de markt, de zogeheten WV Teksteditie. Het betreft een editie zonder verklarende voetnoten en inleidingen die de rooms-katholieke achtergrond van de Willibrordvertaling weergeven.

Het verzoek tot deze editie kwam vanuit evangelische kring in Nederland en Vlaanderen, waar behoefte bleek aan een vertaling die enerzijds trouw was aan de grondtekst en anderzijds modern in de vertaling. Veel evangelischen voelden zich niet thuis bij de Statenvertaling of de Nieuwe Vertaling van 1951, maar ook niet bij de Groot Nieuws Bijbel of Het Boek, dat niet meer dan een parafrase is.

De Kunstbijbel in de Willibrordvertaling betreft niet deze ’verkorte’ editie, maar de uitgave van 1995, voorzien van een aanbeveling van de kardinalen Simonis en Danneels. In het ten geleide citeert Hans van Munster, voorzitter van de KBS, de Dogmatische Constitutie over de goddelijke openbaring van het Tweede Vaticaans Concilie: „De toegang tot de Heilige Schrift moet voor de christengelovigen wijd openstaan.”

Maar ook valt te lezen dat de Bijbel zich voortzet in de traditie van de kerkelijke gemeenschap. „De Heilige Schrift wordt openbaar in de stroom van de traditie.” Het gaat bij deze Bijbel om een rooms-katholiek product, waar ook wat de vertaalprincipes betreft de nodige vragen bij te stellen zijn. Dat neemt niet weg dat de Kunstbijbel een prachtuitgave is geworden.

RD.nl in uw mailbox?

Ontvang onze wekelijkse nieuwsbrief om op de hoogte te blijven.

Hebt u een taalfout gezien? Mail naar redactie@rd.nl

Home

Krant

Media

Puzzels

Meer