Ten noorden van de Vatnajokull lag een paar jaar geleden nog een fascinerend natuurgebied waar de koude van de gletsjer en de hitte van vulkanen elkaar ontmoetten. Rivieren, watervallen en groene hooglanden met diepe kloven en hoge bergen wisselden elkaar af. Het ruige, onherbergzame gebied was niet geschikt voor bewoning door mensen en is daardoor lange tijd intact gebleven.Het grootste gedeelte van dit gebied is inmiddels vernietigd. De eens zo groene hooglanden zijn door afsluiting van de rivier verdroogd. De laatste slag wordt eind dit jaar verwacht. Als de werkzaamheden aan de Karahnjukardam zijn voltooid, verdwijnt het gebied onder 150 meter water. Het stuwmeer, dat Harlslon zal heten, heeft een oppervlakte van 57 vierkante kilometer en wordt omgeven door een 750 meter lange hoofddam en twee kleinere zijdammen. De verwachting is dat in 2007 begonnen kan worden aan energieopwekking.

De gevolgen van de bouw van de Karahnjukardam voor het milieu zijn niet gering. Niet alleen verdwijnt een groot gebied onder water, ook het verleggen van de rivier de Jokulsa a dal heeft verstrekkende gevolgen. Deze rivier zal de dam van kracht voorzien maar, moet daarvoor wel omgelegd worden naar de Jokulsa il Fljotsdal, een rivier die een van de mooiste meren van IJsland van water voorziet: het Lagarfjolt. Dat meer zal ingrijpend veranderen: van een kalme stroom in een onbevaarbare en modderige plas.

Daarnaast vormt de verzakking van het gebied aan de voet van de gletsjer een grote bedreiging. Het gebied genoot lange tijd een beschermde status, maar de IJslandse regering gaf die term begin jaren ’90 op om de plannen voor de dam te kunnen verwezenlijken.

De energie die de dam zal opwekken, is voor de komende vijftig jaar verkocht aan de Amerikaanse aluminiumfabriek Alcoa. Deze aluminiumsmelterij heeft een hoge uitstoot van schadelijke gassen zoals zwaveldioxide en fluoride.

Milieuactivisten zijn woedend op de IJslandse regering omdat deze bereid is dit natuurgebied op te offeren voor een vervuilende, buitenlandse fabriek. De regering probeert al sinds de jaren ’70 zware industrieën naar IJsland te lokken. Het land leeft voornamelijk van inkomsten uit de exploitatie van natuurlijke hulpbronnen, waaronder de visvangst, maar wil een gevarieerdere economie waarin industrie een belangrijke rol speelt. Met de Karahnjukardam en de aluminiumsmelterij wilde de regering een impuls geven aan de oostelijke regio en werkgelegenheid creëren. IJsland kampt al jarenlang met een migratiestroom van de kuststrook naar het hoofdstedelijke schiereiland.

Voor de nabijgelegen plaats Egilstadir betekende de bouw van de dam een korte periode van bloei. De kleine hoofdstad van het oosten kreeg een nieuwe supermarkt en een winkelcentrum. Het voordeel voor de werkgelegenheid lijkt echter minimaal. Het oosten van het land kende al lange tijd een lage werkloosheid van ongeveer één procent. De meeste werknemers die bouwen aan de dam zijn niet van IJslandse afkomst maar komen uit China, Italië, Polen en Roemenië. Slechts 15 procent van de bouwvakkers is IJslands. De verwachting is dat, ook als de dam eenmaal voltooid is, de meeste werknemers in de fabriek van allochtone afkomst zullen zijn.

Nu de dam bijna gereed is, krijgt de kritiek van milieuactivisten in binnen- en buitenland steeds meer gehoor. Lange tijd zagen de IJslanders de dam als een noodzakelijk kwaad. Maar nu het nut nog steeds niet bewezen is en er plannen zijn voor meer damprojecten die fabrieken van energie gaan voorzien, roert de bevolking zich meer en meer.

Het kan de Karahnjurdam niet meer tegenhouden. De verwachting is dat in 2007 de dam klaar is om Alcoa van energie te voorzien. Het bijzondere natuurgebied van watervallen, rivieren en hooglanden is er dan niet meer. Ingeruild voor een fabriek die de consumptiemaatschappij zal voorzien van nog meer blikjes, auto’s en vliegtuigen.