Bolivia heeft het moeilijk met zichzelf. De laatste militaire machthebber is een kwart eeuw geleden weggestuurd, maar democratie heeft geen soelaas gebracht voor de verpletterende armoede in het land.De vorig jaar gekozen president Evo Morales denkt het lot van zijn ruim 9 miljoen landgenoten te kunnen verbeteren met een radicaal nieuw beleid waarin nationalisme en socialisme samenspannen om „kolonialisme en kapitalisme uit te bannen.”

Het schrijven van een nieuwe grondwet heeft iets magisch: het is als de schone lei waarop een groep gekozen afgevaardigden het script neerpent van een nationale herstart (of doorstart) waarmee zij hun vaak gekwelde land nomineren voor een herkansing. Maar een met zorg -en oog voor details- opgestelde grondwet die leest als het draaiboek van een lange wensdroom kan natuurlijk niet jaren van wanbestuur uitwissen.

De meeste landen van Zuid-Amerika herschreven in de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw hun grondwet om het vertrek of de val te vieren van militaire alleenheersers. Een andere aanleiding voor het opstellen van een nieuwe grondwet is het al of niet vermeende bereiken van een mijlpaal.

De Venezolaanse president Hugo Chavez wilde zijn Bolivariaanse revolutie -een persoonlijke vinding van hem- graag verheven zien tot nationale leidraad en liet daarom de grondwet van zijn land herschrijven. De Boliviaanse president ziet in Chavez een lichtend voorbeeld.

De grondwet die Evo Morales graag wil zien, bevat niet alleen de gebruikelijke brede lijnen waarlangs de samenleving zich organiseert, maar ook een minutieuze blauwdruk van een welvarende Boliviaanse verzorgingsstaat. De kandidaten van Morales’ Beweging naar het Socialisme (MAS) houden de kiezers zo voor dat zij een grondwet zullen schrijven die iedereen recht geeft op gratis gezondheidszorg en onderwijs. Voorts willen zij alle Bolivianen het recht toekennen op een eigen woning en akker.

De MAS heeft ook enkele meer grondwetwaardige ideeën, zoals het verlenen van een officiële status aan de drie meest gesproken indiaanse talen. De oppositie, aangevoerd door oud-president Jorge Quiroga, ziet de nieuwe grondwet onder meer als een buitenkans om zwaardere straffen op te leggen aan misdadigers.

„Je kan de grondwet wel 70.000 keer herschrijven, maar dat verandert nog niet de politieke cultuur en mentaliteit van het land”, aldus de Boliviaanse hoogleraar Eduardo Gamarra van de Florida International Universiteit in de Verenigde Staten. Volgens Gamarra is het opstellen van de nieuwe grondwet een grote verspilling van moeite en energie. „Een verbluffend aantal politici schijnt werkelijk te denken dat het schrijven van een mooie grondwet volstaat om Bolivia en de Bolivianen uit de ellende te tillen”, zegt hij.

Toch zijn er belangrijke zaken waarover de grondwetgevende assemblee dadelijk moet beslissen. Zo bestaat er in de iets minder arme provincies van Oost Bolivia een groeiende afscheidingsbeweging die pleit voor verregaande autonomie. De separatisten brachten eerder deze week in de stad Santa Cruz de la Sierra nog zo’n 150.000 betogers op de been om hun eisen kracht bij te zetten. Ook zal de grondwetgevende raad uitsluitsel moeten geven over de manier van exploitatie van de onlangs genationaliseerde natuurlijke hulpbronnen, een onderwerp dat zo netelig is, dat het eerder verschillende presidenten hun ambt kostte.

Het opstellen van een nieuwe grondwet is ook niet zonder risico’s. De assemblee zal onder de bevolking veel en vooral hoge verwachtingen oproepen die niet meteen zijn waar te maken. Bolivianen hebben nu evenwel weinig geduld met politici die meer beloven dan doen. President Evo Morales is op het moment bijzonder populair. Hij is de belichaming van alle aspiraties van het eertijds genegeerde maar dominante indiaanse deel van de Boliviaanse bevolking. Maar wanneer zijn beleid en grondwet niet snel tastbaar resultaat opleveren, kan de collectieve ontgoocheling dadelijk gevaarlijk groot blijken.