Uit onderzoek van de Europese Commissie, het dagelijks bestuur van de EU, is gebleken dat ad–hocbetalingen van de Nederlandse staat aan de publieke omroepen tussen 1994 en 2005 veel hoger waren dan de middelen die de zenders nodig hadden voor het vervullen van hun taken. De NOS, die optreedt als vertegenwoordiger van de PO, stopte dat geld volgens Brussel in een reservepotje. De zaak kwam aan het rollen na klachten in 2002 en 2003 van commerciële concurrenten van de publieke omroepen.Staatssecretaris Van der Laan (Media) is teleurgesteld over het besluit. „Juist in 2006 blijkt hoe hard die reserves nodig waren. Daarmee vangt de publieke omroep de terugval in de reclame–inkomsten op", stelt Van der Laan. De staatssecretaris bestudeert het besluit nog alvorens ze beslist of ze in beroep gaat.

Donderdag liet ze al weten dat de publieke omroepen zich geen zorgen hoeven te maken over hun financiële positie. „Die 80 miljoen blijft gereserveerd voor de publieke omroep. Ik moet het terugvorderen, ook als ik in hoger beroep ga, maar het vloeit niet terug in de algemene middelen. We bekijken hoe we het volgens Brusselse regels opnieuw kunnen inzetten voor de omroepen".

Volgens experts van de Europese Commissie was het geld aanvankelijk bedoeld voor de productie van culturele programma’s en een reserve voor mogelijk duurder uitvallende voetbalrechten. Het geld kwam via de diverse publieke omroepen bij de NOS terecht.

Volgens de Commissie kan de NOS het geld eenvoudig terugbetalen, omdat het in reservefondsen zit. De Publieke Omroep bestrijdt dat. „Al het geld is inmiddels in de programmering gaan zitten", aldus een woordvoerder. Als het geld niet wordt terugbetaald, dreigt een rechtszaak bij het EU–Hof van Justitie in Luxemburg.

Volgens Kroes „wordt met de beschikking bevestigd dat overheidsfinanciering voor omroepen niet meer mag bedragen dan de kosten die worden gemaakt voor het vervullen van de publieke taakopdracht die door een bepaalde lidstaat is vastgelegd. Het recht van de lidstaten om te bepalen waaruit deze publieke taakopdracht bestaat en om omroepen voor het vervullen ervan te betalen, blijft daarbij onverlet".

Overcompensatie leidt volgens haar tot onnodige concurrentievervalsing. „Het geeft publieke omroepen de mogelijkheid om onder gunstiger omstandigheden op commerciële markten te opereren dan concurrenten die geen staatssteun ontvangen".

De Nederlandse autoriteiten hebben inmiddels met de betrokken partijen afspraken gemaakt om toezicht te houden op de reserves van de publieke omroepen en overtollige bedragen terug te vorderen.

Eerder moesten Deense publieke zenders in een vergelijkbare zaak ook al tientallen miljoen terugbetalen. Er lopen nog onderzoeken naar onnodige reserves bij de publieke zenders in Duitsland en Ierland.

Daarnaast is er nog een apart onderzoek van de Commissie naar commerciële activiteiten van publieke omroepen, zoals de verkoop van cd’s en dvd’s en de organisatie van reizen. Het is nog onduidelijk wanneer dat onderzoek zal zijn afgerond.

De Commissie–experts wilden niet ingaan op de vraag of de NOS het geld niet terug zou moeten betalen, als het niet in reserve was gehouden, maar gewoon was gespendeerd aan grote projecten. „Het is geen kwestie van Nederlanders die te Nederlands en zuinig zijn geweest", aldus de woordvoerder van Kroes.