In het wetenschappelijk vakblad Science van vandaag beschrijven de onderzoekers van de universiteit van de staat New York (SUNY) hoe zij zonder hulp van levende organismen een poliovirus maakten dat nauwelijks van het echte is te onderscheiden. Bij proeven op muizen bleek het net zo dodelijk als het originele.

In een commentaar op de ontwikkeling maakt de directeur van het Amerikaanse centrum voor Volksgezondheid in Atlanta duidelijk dat het gevaar dreigt dat terroristische organisaties ook op die manier virussen gaan bouwen. „Het is behoorlijk ontnuchterend te zien dat laboranten uit het niets een virus kunnen maken.”

Of het ook zou lukken meer gecompliceerde ziekteverwekkers als het pokkenvirus in elkaar te knutselen, betwijfelen wetenschappers. Dr. C. J. Peters, directeur van het Centrum voor Bio-defensie van de Universiteit van Texas wijst erop dat het poliovirus genetisch betrekkelijk eenvoudig in elkaar zit. Theoretisch zou men nu ook een pokkenvirus kunnen maken, maar dat is volgens hem veel moeilijker. „Ik denk niet dat wij in paniek moeten raken door het experiment van Wimmer, maar het is wel verstandig dat wij ons realiseren welke mogelijkheden er zijn om ziekten te creëren die catastrofes kunnen veroorzaken als zij in verkeerde handen vallen.” Een van de auteurs van het onderzoek, Aniko Paul, zegt echter: „Wij denken dat dit ook gebruikt kan worden voor ebola, pokken, voor van alles.”

De makers van het virus wijzen alle kritiek van de hand. „Wij hebben geen monster van Frankenstein gecreëerd, maar slechts concreet aangetoond wat theoretisch allang bekend was. Wij laten de wereld weten dat het mogelijk is om zo’n virus kunstmatig te maken”, aldus dr. Eckard Wimmer, die het experiment leidde. Hij wijst ook de kritiek van de hand dat zijn team met de fundamenten van de schepping knoeit door leven te creëren. „Een virus zelf is geen levend organisme; het kan als chemische constructie alleen overleven door te parasiteren in levend weefsel”, aldus Wimmer.

Hij stelt wel dat er maatregelen nodig zijn om te voorkomen dat dergelijke experimenten door ’verkeerde’ figuren worden uitgevoerd met kwade bedoelingen. De bedrijven die het basismateriaal voor zulke experimenten leveren, zouden leveranties bijvoorbeeld aan de overheid moeten melden. Die kan dan nagaan wie zich met wat voor experimenten bezighoudt”, aldus Wimmer.

Directeur Arthur Caplan van het Centrum voor Bio-ethiek van de Universiteit van Pennsylvania heeft geen goed woord over voor het experiment. „Wimmer wijst de weg hoe men op betrekkelijk eenvoudige manier gevaarlijke virussen kan maken. Dat is in de huidige situatie op z’n zachtst gezegd hoogst ongewenst”, aldus Caplan. Hij bekritiseert ook de website van Science, die het experiment donderdag openbaar maakte. Plaatsvervangend hoofdredactrice Katrina Kelner van Science Express zegt dat er geen speciaal beleid is „voor publicaties die potentieel gevaarlijk voor de maatschappij kunnen zijn.”

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) in Genève hoopt polio tegen het jaar 2005 ’uitgeroeid’ te hebben. Maakt het experiment van Wimmer nu een einde aan die hoop? Volgens dr. Peters toont het experiment aan dat er nooit vanuit mag worden gegaan dat een ziekte werkelijk is uitgeroeid. „We moeten dus altijd over vaccins blijven beschikken om bepaalde gevaarlijke ziekten te kunnen bestrijden.” Overigens wijst het experiment in New York volgens Peters ook op de mogelijkheid om goedaardige varianten van dergelijke ziekten te ontwikkelen, die dan als vaccin kunnen fungeren.