De in Duitsland geboren paus riep de gruwelijke realiteit van Hitlers campagne om de Europese Joden te verdelgen in herinnering. „Op een plek als deze schieten woorden tekort. Uiteindelijk kan er alleen een afschuwelijke stilte zijn. Een stilte die een hartverscheurende oproep aan God is: Waarom Heer, zweeg U? Waarom bleef U stil, hoe kon U dit alles tolereren?”De paus, die zei als een zoon van het Duitse volk in Auschwitz te zijn, liep langs een rij gedenktekens en stopte op een gegeven moment om te bidden. Benedictus zei in een gebed voor vrede en verzoening dat hij het „zeer moeilijk en pijnlijk” vond als christen en als Duitse paus in Auschwitz te spreken.

Bij de vernielde crematoria, waar de nazi’s hun slachtoffers verbrandden, zei hij dat de nazi’s de bron van het christelijk geloof wilden vernietigen en wilden vervangen door een geloof dat ze zelf hadden uitgevonden. De mens gaat, volgens Benedictus, de fout in wanneer hij zichzelf tot rechter van de geschiedenis maakt. „Maar de mens mag Hem wel steeds oproepen om zijn schepselen niet te vergeten, al was het alleen maar om Zijn verborgen aanwezigheid in het eigen hart leven in te blazen.”

Zo’n anderhalf miljoen mensen, voornamelijk Joden, werden in de bij elkaar gelegen kampen Auschwitz en Birkenau, bij de Poolse stad Oswiecim, om het leven gebracht. Bendictus’ voorganger Johannes Paulus II bezocht de kampen in 1979.

Benedictus refereerde niet aan paus Pius XII, die volgens sommigen niet alles zou hebben gedaan wat in zijn vermogen lag om te voorkomen dat Joden werden gedeporteerd naar concentratiekampen. Als 14-jarige was Joseph Ratzinger lid van de Hitlerjugend, de jongerenvleugel van de Duitse Nationaal-Socialistische Partij. Zijn familie was echter fel gekant tegen het naziregime. Naar eigen zeggen deserteerde Ratzinger in de laatste dagen van de oorlog.

De paus bezocht zaterdag de geboorteplaats van zijn in Polen populaire voorganger Johannes Paulus II, in Wadowice. Hij bracht een bezoek aan het huis waar Johannes Paulus gedurende zijn kindertijd woonde en de kerk waar hij misdienaar was. De kerkleider sprak de hoop uit dat Johannes Paulus in de nabije toekomst heilig verklaard zal worden.

Het pausbezoek werd enigszins ontsierd door de aanval zaterdag op de Poolse opperrabbijn Michael Schudrich. Hij werd in Warschau belaagd door een Poolse nationalist. Schudrich sprak maandag in Auschwitz-Birkenau een gebed voor de doden uit tijdens de door Benedictus geleide herdenking. Hij schreef het incident deels toe aan de recente toetreding van extreem rechts tot de Poolse regering.