Volgens de maatregel, die sinds woensdag van kracht is, moeten alle asielzoekers van wie bekend is dat ze niet in Nederland mogen blijven, voortaan zelf bewijzen dat zij volledig meewerken aan de terugkeer naar hun land van herkomst. Als ze dat niet kunnen aantonen, zou het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) of de gemeente die hun onderdak verschaft, ze op straat moeten zetten. Maar als ze wel hard kunnen maken dat ze volledig meewerken, kunnen ze financiële steun of een vliegticket krijgen, zei de woordvoerster.

Het ministerie erkent dat op die manier de problemen uiteindelijk voor een deel bij de gemeenten komen te liggen. „Maar die krijgen zo wel duidelijkheid dat deze uitgeprocedeerde asielzoekers vaak lang niet alles doen om terug te keren. Deze mensen hebben de verantwoordelijkheid genomen om hier te komen, dan moeten ze ook de verantwoordelijkheid nemen weg te gaan. Maar sommige mensen hebben daar nu eenmaal geen zin in”, aldus de woordvoerster.

Het ministerie realiseert zich dat nu de omgekeerde bewijslast ook voor de oude groep uitgeprocedeerden geldt, het aantal illegalen kan toenemen. „Maar als mensen zich zonder geldige papieren in ons land bevinden, kunnen we ze in detentie nemen”, zo liet de woordvoerster weten. Zij voegde er echter aan toe, dat dit niet betekent dat de jacht op illegalen wordt geopend.

De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), die zich al eerder kritisch uitliet over de maatregel, vindt dat de rijksoverheid moet waarborgen dat uitgeprocedeerde asielzoekers niet over straat gaan zwerven. Een woordvoerster van de VNG liet weten dat de gemeenten „in een spagaat zitten.” Aan de ene kant moeten ze het beleid van Justitie uitvoeren, aan de andere kant zijn ze verantwoordelijk voor de openbare orde, zo benadrukte de woordvoerster.

Vorige maand liet de gemeente Utrecht weten dat ze afgewezen asielzoekers uit Noord-Irak en Somalië uit humanitaire overwegingen niet meer op straat wil zetten. Utrecht zei toen ook te spreken namens zestig andere gemeenten, waaronder Zaltbommel, Bergen op Zoom, Delfzijl, Wageningen en Doetinchem.

De oude groep uitgeprocedeerde asielzoekers moet, net als andere uitgeprocedeerden, volgens het beleid van Justitie via de ambassade van hun land hun identiteit laten vaststellen. Zo wordt duidelijk of iemand bijvoorbeeld echt uit Irak of Somalië komt. De betrokken personen moeten volgens het ministerie bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) ook zwart op wit kunnen aantonen, dat ze er bij hun ambassade daadwerkelijk alles aan hebben gedaan om terug te mogen keren.