De Organisatie voor Afrikaanse Eenheid (OAE) sloot bijna veertig lelijke jaren van onmacht, incompetentie en corruptie af in schoonheid. Het dinsdag opgedoekte forum sloot Madagaskar uit als lid van de Afrikaanse Unie, die dinsdag werd opgericht ter vervanging van de OAE. Het Afrikaanse eiland kan pas toetreden tot de unie als er een democratisch verkozen regering is.

„De beslissing over Madagaskar is een duidelijk teken dat de zaken anders zullen worden aangepakt en dat Afrika het meent met behoorlijk besturen”, verklaarde de Zuid-Afrikaanse vice-president, Jacob Zuma. De Afrikaanse Unie heeft, in tegenstelling tot haar voorganger, die enkel mocht bemiddelen, het recht zich in te mengen in de interne aangelegenheden van lidstaten via de raad voor vrede en veiligheid, een machtig orgaan dat snelle gezamenlijke reacties op toekomstige conflicten en crisissituaties in Afrika mogelijk moet maken. De mechanismen voor controle en conflictoplossing tonen de verknochtheid aan behoorlijk bestuur, vrede en veiligheid in het belang van de Afrikanen, wars van de relaties met de industrielanden, aldus Zuma.

Op dat laatste punt verschillen vele Afrikaanse leiders van mening met Zuma en zijn baas, Thabo Mbeki. De Afrikaanse Unie is in de ogen van Afrikaanse nationalisten een variant van de Europese Unie -zij heeft soortgelijke instellingen-, en is geschoeid op een westerse leest van democratie, mensenrechten en vrije markt. De economische integratie van Afrika moet volgens de politieke zwaargewichten in de unie gebaseerd zijn op Nepad. Dat economisch ontwikkelingsplan van en voor Afrika stelt een investeringsprogramma voor dat regeringen uitsluit die de mensenrechten niet respecteren en geen behoorlijk bestuur voeren. In ruil hopen de Nepad-landen op meer ontwikkelingshulp en betere handelsvoorwaarden van de rijke landen.

Mbeki is er de laatste maanden in geslaagd de weerstand tegen Nepad te overwinnen, althans in eigen land. Zuid-Afrikaanse betrokken partijen waren in eerste instantie niet te spreken over het investeringsplan. De Zuid-Afrikaanse vakbondskoepel Cosatu en de Afrikaanse afdeling van de Internationale Federatie van Vrije Vakverenigingen (ICFTU/ AFRO) verleenden vorige week voorzichtig hun goedkeuring aan zowel Nepad als de Afrikaanse Unie. Ook de Zuid-Afrikaanse Raad van Kerken ging akkoord. Kerkelijke organisaties, vakbonden en non-gouvernementele organisaties hadden Nepad eerst afgedaan als een neoliberaal investeringsplan dat op maat van het bedrijfsleven was opgesteld. Vooral het gebrek aan inspraak zette veel kwaad bloed.

Maar de weerstand tegen Nepad en de unie blijft groot bij vele Afrikaanse regeringen. Onder meer Zimbabwe, Kenia and Libië zullen in de nabije toekomst niet kunnen toetreden tot Nepad door de problemen die ze hebben met democratie en behoorlijk bestuur.