De Europese wetgeving telt inmiddels 80.000 pagina’s. De nationale lidstaten hebben de achterliggende decennia verschillende bevoegdheden overgedragen aan Europa. Op die terreinen kan Brussel juridisch een woordje meespreken.De Europese wetgeving is gebaseerd op drie pijlers. In de eerste, op grond van een EG-verdrag, nemen de lidstaten besluiten bij meerderheid. In de tweede (veiligheid, defensie) en derde pijler (politie en justitie) worden besluiten genomen op basis van unanimiteit en kunnen de nationale overheden eventueel hun veto uitspreken.

Eind vorig jaar heeft het Europese Hof van Justitie uitgesproken dat de Europese Commissie ook bij de handhaving van het milieubeleid strafrechtelijke maatregelen kan opleggen. De Unie wil nu op grond van die uitspraak een minimumstraf van vier jaar voor het namaken van goederen verplicht stellen aan alle lidstaten.

„De Unie probeert op grond van deze uitspraak van het Hof de handhaving van milieu onder te brengen in de eerste pijler, waardoor besluiten bij meerderheid kunnen worden genomen. Dit gaat verder dan veel nationale overheden hadden verwacht”, zegt prof. Senden, hoogleraar Europees recht aan de Universiteit van Tilburg. Ze studeerde Europees, internationaal en nationaal recht in Amsterdam. „De motivering van uitspraken van het Hof kan beter”, verklaarde ze eind vorige maand in haar oratie.

Is er sprake van een nieuwe ontwikkeling?

„De uitspraak van het Hof hing al een tijdje in de lucht. Er was onduidelijkheid over de reikwijdte van de bevoegdheden van de Unie. Die waren niet helemaal eenduidig vastgelegd. Daar heeft het Hof duidelijkheid in geschapen. De Commissie probeert nu gebruik te maken van de mogelijkheden.”

:Het is een voorstel. Hoe levensvatbaar is het voornemen?

„Dat is maar de vraag. De lidstaten moeten zich er nog over uitspreken. Dat kan nog vele jaren duren.”

Krijgt de EU hiermee opnieuw meer juridische bevoegdheden ten koste van nationale wetgeving?

„Elk nieuw gesloten EU-verdrag gaat weer een stapje verder. Dat is ook een natuurlijke ontwikkeling. Als je constateert dat er bepaalde terreinen de handhaving te wensen overlaat, moet je maatregelen nemen. Als we een illegale lozing effectief willen aanpakken, moet je in Europees verband ook strafrechtelijke maatregelen nemen. De lidstaten hebben zelf uitgesproken dat ze dat wilden. Criminaliteit stoort zich niet aan nationale grenzen. Daar moet je gezamenlijk optreden.”

Kan de Europese Unie straks ook straffen voorschrijven in het drugsbeleid?

„Nee. De Unie gaat helemaal niet over drugsbeleid. Dat is dus niet aan de orde. Dat zijn nationale bevoegdheden.”

Is het een kwestie van tijd dat de Unie ook voorschriften gaat opleggen over euthanasie en homohuwelijk?

„Ik zie dat niet gebeuren. Deze zaken zijn nationaal bepaald en hebben alles te maken hebben met culturele en godsdienstige overwegingen in de verschillende lidstaten. De noodzaak om daarbij in Europees verband samen te werken is niet aanwezig. De lidstaten hebben hierbij ook geen bevoegdheden overgedragen aan de Unie. Dat is ook expliciet vastgelegd om het homohuwelijk over te dragen aan de Unie.”

Staat de deur toch niet op een kier?

„Ik vind van niet.”