In 1990 kende Nepal ook een volksopstand, en die staat zowel bij de betogers als bij de koning nog levensecht voor ogen, respectievelijk als voorbeeld en als schrikbeeld. Die massabetogingen leidden toen tot de introductie van de parlementaire democratie in Nepal. Alleen duurde het toen enkele dagen voordat de toenmalige koning Birendra toegaf; nu wordt er al twee weken gestaakt en betoogd zonder dat de huidige vorst Gyarendra een krimp geeft. En al die tijd zijn de scholen gesloten, zijn winkels dicht en ligt het werk van veel Nepalezen stil, waardoor er ook geen inkomen bij hen binnenkomt.Niet alleen vanwege de duur verschilt ’1990’ van ’2006’. Twee factoren die toen voor een succesvolle uitkomst zorgden zijn nu niet aanwezig. Zo lijkt India dit keer niet van plan de duimschroeven aan te draaien, zoals het dat wel deed in 1989 - het kondigde toen een handelsblokkade af tegen het buurland. Verder zijn de hoge verwachtingen van democratie, zoals die er waren in 1990, dit keer niet aanwezig. Het zwakke optreden van de politieke partijen na de invoering van de parlementaire democratie (ze ontpopten zich als corrupte, op geld beluste organisaties) is daar debet aan.

Maar ook de koning en zijn trawanten hebben ’de les van 1990’ geleerd: alleen keihard optreden kan een herhaling van 1990 voorkomen. Overigens stond Gyanendra al vóór zijn troonsbestijging in 2001 bekend als een op macht beluste figuur en fel tegenstander van de democratie. Toen zijn oudere broer wijlen koning Birendra in 1990 de eisen van de prodemocratische volksbeweging inwilligde, kreeg hij van zijn broer de wind van voren. In 1950 was hij als vierjarige (!) enkele maanden waarnemend vorst, nadat zijn opa, vader en broer het land moesten ontvluchten tijdens een uit de hand gelopen familieruzie. De herinnering aan dat feit zou zijn machtshonger alleen maar hebben vergroot.

Wie er achter de mysterieuze paleismoorden van 2001 zat, toen vrijwel de gehele koninklijke familie, inclusief koning Birendra, werd vermoord, is voor veel Nepalezen dan ook geen vraag meer. Gyanendra en niet de zoon van Birendra heeft de moorden op zijn geweten, is hun overtuiging. Hoe kan het anders dat geen van zijn gezinsleden om het leven kwam? Overigens luidt de officiële lezing nog altijd dat de wispelturige zoon van Birendra, kroonprins Dipendra, de familie heeft uitgemoord.

Toen Gyanendra in 2001 aantrad was te verwachten dat het politieke bestel op de heling zou gaan. Begin vorig jaar sloeg hij toe, naar eigen zeggen om de Nepalese democratie te redden uit handen van corrupte politici, en uit die van oprukkende guerrillastrijders van het maoïstisch verzet. De vorst riep de staat van beleg uit en schortte per decreet voor drie jaar de democratie op. Overigens begreep de meerderheid van de bevolking letterlijk niets van zijn motieven, want Gyanendra hield zijn toespraak in een soort middeleeuws Nepalees dialect dat enkel nog door de (hoogbejaarde) elite wordt verstaan. Het typeert de enorme afstand tussen de Nepalese elite -met het koningshuis als kern- en de gewone bevolking. Het is een elite die zich heeft opgesloten in twee onderling gebrouilleerde families -de Shah- en de Rana-familie- en twee hermetisch afgesloten kasten. Leden van deze kasten vormen nog geen 30 procent van de bevolking, maar bezetten wel alle belangrijke bestuursfuncties.

Gyanendra zag na de coup van vorig jaar zijn kans schoon om een oude wens in vervulling te brengen: terugkeer van het politieke bestel van de panchayat, dat voor 1990 had bestaan en waarin slechts één partij -namelijk die van de koning- aan het roer staat, en waarin hij ministers te pas en te onpas kan ontslaan. Inmiddels heeft de vorst alle premiers om zich heen vergaard die uit die ’goede oude tijd’ stammen - overigens allemaal hoogbejaarde mannen.

Maar de massale demonstraties van de afgelopen weken bewijzen dat Gyanendra volledig heeft misgerekend met zijn coup. Zelfs tal van topambtenaren van belangrijke ministeries zijn overgelopen naar de oppositie, evenals hoge medewerkers van de staatsbank, werknemers binnen de telecommunicatiebranche, binnen het onderwijs en de gezondheidszorg. Ook steeds meer ondernemers keren de koning en zijn kliek de rug toe. En volgens waarnemers -die uit vrees voor repressailles liever anoniem blijven- duiken steeds vaker „moeders met baby’s aan de borst” en met kleine kinderen aan de hand op in de hordes demonstranten om politie en leger de moed te ontnemen om het vuur te openen.

Ondanks de stoere taal die hij blijft uitslaan lijkt de koning te beseffen dat zijn laatste dagen geteld zijn: hardnekkige geruchten doen in Kathmandu de ronde dat hij en zijn aanhang al veel van zijn geld naar Dubai hebben overgebracht.

Deze week leek het er even op dat de demonstranten hem de nekslag zouden geven toen woensdagavond iedereen die in het bezit was van een mobieltje werd opgeroepen de hoofdstad te verlaten. Vervolgens zou de stad van buiten „worden veroverd.” De koning reageerde direct met de instelling van een avondklok.

Intussen houdt iedereen zijn hart vast voor wat er gebeurt op het moment dat de koning wél bereid is tot een compromis. De massale steun voor de aanstichters van het verzet -zeven politieke partijen- betekent immers nog niet dat de bevolking deze partijen ook steunt. Ze hebben in ieder geval geen mandaat van het volk om in achterkamertjes een deal met de koning in elkaar te frutselen. De vrees voor zo’n overhaaste deal, dat elk draagvlak onder de bevolking mist, is ook de kern van een rapport van de International Crisis Group (ICG), een denktank uit Brussel, dat woensdag uitkwam.

De ICG wijst ook op de rol van de maoïsten. Wat zal het lot zijn van het gelegenheidspact dat de politieke partijen met hen hebben gesloten, zodra de koning inbindt? Van de maoïsten is bekend dat ze de Nepalese monarchie sowieso willen afschaffen. Zullen zij bereid zijn tot compromissen?

Om het land te helpen uit deze ingewikkelde en o zo explosieve situatie te komen stelt de ICG voor dat de internationale gemeenschap zich intensief met Nepal gaat bemoeien. Zo zouden India, de VS en Groot-Brittannië een ”Contact Groep voor Nepal” moeten vormen die de partijen in het conflict op een aantal wezenlijke punten op één lijn moet proberen te krijgen. Zo zal de exclusieve elitaire politiek plaats moeten maken voor een brede vertegenwoordiging van maatschappelijke groeperingen bij het vormgeven van het vredesproces. De maoïsten zullen het geweld moeten afzweren, en volledige ontwapening moeten aanvaarden. Verder dient iedereen het respecteren van de mensenrechten te onderschrijven. Nepal krijgt een constitutionele democratie, waarin de koning nog slechts een ceremoniële rol speelt. Er komen volledig vrije en eerlijke verkiezingen, en de veiligheidstroepen (politie en leger) komen onder civiele controle.

Zowel voor de maoïsten als voor de koning zullen de voorstellen moeilijk te verteren zijn, maar zeker voor koning Gyanendra is het slikken of stikken, aldus de ICG. „De enige rol die er nog voor hem is, is die van een constitutioneel ingeperkte vorst. Maar de tijd dringt, want hoe langer hij wacht om dit te aanvaarden en hoe langer hij blijft vertrouwen op politie en leger, des te moeilijker wordt het voor de bevolking om hem nog langer als hun koning te accepteren.”