Elizabeth, geboren op 21 april 1926, groeide op in een volstrekt andere wereld dan nu. Zij werd grootgebracht volgens een protocol dat voorschrijft dat men nooit en te nimmer uit zijn rol valt. De koningin, die in 1952 haar vader George VI opvolgde, heeft dat ook nooit gedaan. Zelden valt haar gelaat uit de plooi of valt er iets af te lezen van een intens doorleefde passie.Bij haar aantreden symboliseerde Elizabeth een imperium, maar aan het einde van de vorige eeuw stond zij aan het hoofd van een vorstelijke familie die van haar voetstuk is gevallen. Haar regeringsperiode tot nu toe kenmerkte zich door een verdere verbrokkeling van het koloniale rijk, de tanende macht van de aristocratie en toenemende invloed van de massamedia op de beeldvorming rondom het koningshuis.

Dieptepunt
Hoewel zij een smetteloze staat van dienst heeft, kon Elizabeth niet voorkomen dat het drama tussen haar zoon Charles en zijn vrouw Diana of lompe opmerkingen van haar echtgenoot Philip Mountbatten (met wie zij in 1947 trouwde) de monarchie in diskrediet brachten. De breed in de pers uitgemeten liefdesescapades van haar kinderen Charles, Anne en Andrew deden daar trouwens evenmin goed aan.

Haar populariteit bereikte een dieptepunt bij de dood van haar gewezen schoondochter prinses Diana. Met de weigering om de vlag op Buckingham Palace halfstok te hangen riep zij ware volkswoede over zich af. Toch doorbrak Elizabeth tijdens de uitvaart het credo dat de koningin nimmer buigt: ze neigde het hoofd voor de baar met Diana’s kist. Ten langen leste sprak zij de woorden van troost die het volk verlangde te horen. Afgezien van haar kersttoespraak was dat pas de tweede keer in haar koningschap dat ze dat rechtstreeks via de media deed (de eerste keer was tijdens de Golfoorlog in 1991).

De overweldigende aandacht voor Diana’s dood schudde de koningin wakker. Zij ging op zoek naar een pr-manager die haar imago kon oppoetsen. Het overlijden van de Queen Mum en Elizabeths jongere zus Margaret zorgden in 2002 voor een opleving van de sympathie voor de Windsors. Anno 2006 blijkt koningin Elizabeth bij haar onderdanen zelfs het populairste lid van de Britse koninklijke familie.

Plichtsbesef
Met haar strenge houding en groot plichtsbesef dwingt Elizabeth wel eerbied af bij vooral oudere Britten. Echt geliefd, zoals haar moeder dat was, is ze niet. Van de Queen Mum zei men: „The Royal who was one of us”, de koningin die een van ons was. Koningin Elizabeth mist de spontaniteit, warmte en empathie van de Queen Mum.

Maar bij herdenkingsplechtigheden zoals zestig jaar na D-day overtreft koningin Elizabeth zichzelf en twijfelt niemand aan het bestaansrecht van de monarchie. Als ze het werk van de Commonwealth War Graves Commission prijst, glimmen de gezichten van de oude, met oorkondes behangen veteranen van trots. Hun prestaties worden namens hun land door de koningin gewaardeerd en erkend. Want hebben zij niet gestreden voor hun koning en hun land, voor de vrijheid en de manier van leven waarvoor hun voorvaders ook vochten?

Al heeft de vorstin de sprong naar de moderne maatschappij niet helemaal kunnen maken, koningin Elizabeth slaagt er beter dan voorheen in de harten van mensen te raken. Tijdens de herdenkingsdienst voor Britse slachtoffers van de 11-septemberaanslagen in New York sprak zij de invoelende woorden: „Ik denk en bid voor jullie, nu en in de zware tijden die nog zullen komen. Maar op dit soort momenten kunnen woorden het leed en de pijn niet wegnemen; verdriet is de prijs die we voor liefde betalen.”

Identiteit
Nog altijd vervult de monarchie een belangrijke rol in het Britse gemenebest. Zeker in een Engeland dat dol is op ceremonieel vertoon. De koningin is er voor de meeste mensen bijna altijd geweest, door haar portret op het geld en de postzegels en in de media. Ze is in die tijd ouder en grijzer geworden en haar gezicht heeft wat meer rimpels. Ook kan het gebeuren dat ze op de laatste dag van een vermoeiend buitenlands staatsbezoek zit te knikkebollen. Maar haar waarden, haar gewoontes, haar kleding en haar hoeden zijn al in die tijd nauwelijks veranderd. Als geen ander vertegenwoordigt Elizabeth de continuïteit en geeft zij daarmee een allesbepalende vorm aan de identiteit van het Britse volk en het land.

Voormalig parlementslid Lord Garel-Jones placht het te relativeren: „Het maakt allemaal deel uit van het toneelstukje, maar het is onschuldig en een groot deel van het toneelstuk geeft een deel van Engelands ontwikkeling weer, van absolutisme naar wat het nu is: in de ogen van de meeste mensen een van de stabielste democratieën ter wereld. Alles wat daar plaatsvindt, herinnert ons daaraan. Het is niet zomaar ontstaan. Het verleden heeft het zo bepaald.” So be it.

Roeping
In 2005 gaf Elizabeth haar zoon, de ”king in waiting”, toestemming om met de liefde van zijn leven, Camilla Parker Bowles, te trouwen. Daarmee lijkt het huis Windsor in rustiger vaarwater te belanden en vindt ook Elizabeth het tijd het wat kalmer aan te doen. Ze verplaatste haar hoofdverblijf van Buckingham Palace in Londen naar Windsor Castle op het platteland en hevelde wat meer taken over naar Charles.

Toch is het ondenkbaar dat koningin Elizabeth bij leven en gezondheid vrijwillig afstand zal doen van haar troon. Als ze sterft, dan is het in het harnas omdat ze tijdens haar kroning beloofde dat ze haar leven in dienst zou stellen van haar land en zij het koningschap ervaart als een roeping van God.

Pakweg 26 jaar geleden werd ze door haar toenmalige perschef via de intercom gebeld met de mededeling dat koningin Juliana zojuist heeft bekendgemaakt dat ze gaat aftreden. „Typisch Nederlands”, reageerde Her Majesty en verbrak de verbinding.