De duurdere olie kan de uitgaven van consumenten en bedrijven onder druk zetten. Van een economische tegenwind is echter vooralsnog geen sprake.De prijs van een vat (159 liter) ruwe Amerikaanse olie kwam dinsdag op een record van 70,88 dollar, 3 dollarcent boven het oude record. Brentolie uit de Noordzee was de afgelopen dagen al bezig met een gestage opmars en noteerde in Londen 72,20 dollar, een niveau dat eveneens nog nooit eerder was gehaald. De gemiddelde prijs van olie van de olie-exporterende landen (OPEC) bedroeg 65,02 dollar, eveneens een record.

De vorige recordprijzen dateren van augustus vorig jaar, toen de Amerikaanse kust werd geteisterd door de orkaan Katrina, die een aanzienlijk deel van de olie-installaties onklaar maakte. Anders dan in augustus spelen er nu geen capaciteitsproblemen, maar zijn het internationale politieke spanningen die de olieprijs onder druk zetten. Behalve het Midden-Oosten trekt ook Nigeria de aandacht, waar door gewelddadigheden een kwart van de olieproductie is stilgevallen.

Overeenkomsten met de situatie van vorig jaar zijn er ook. De vraag naar olie blijft toenemen, vooral in energieverslindende landen als de Verenigde Staten en China. Dit jaar zal de vraag in de VS met ongeveer 1,5 procent toenemen, in China zal dat percentage uitkomen op 6. Het Internationale Energie Bureau voorziet voor dit jaar een wereldwijde groei van de vraag naar olie met 1,8 procent.

De kwestie Iran trekt nu de aandacht omdat het land een van de belangrijkste olieproducenten is. Op de ranglijst van OPEC-staten neemt het land de vierde plek in. De angst bestaat dat de olie-export van Iran onder druk komt te staan en dat drijft de prijs op. In het verlengde daarvan zou het olietransport in het Golfgebied in de problemen kunnen komen en dan kan ook de olietoevoer uit andere Golfstaten, zoals Koeweit, in het gedrang komen.

De recordprijzen die dinsdag werden bereikt, kwamen niet geheel als een verrassing. De afgelopen maand steeg de olieprijs al 17 procent. Dit jaar is de prijs nog niet onder de 60 dollar per vat gekomen en analisten gaan ervan uit dat de prijs ook de komende jaren boven dat niveau zal blijven. Op de achtergrond speelt mee dat het steeds moeilijker wordt om olie te winnen. Voor de winning van olie en gas in het onherbergzame Sachalingebied voor de kust van Siberië zijn miljarden investeringen nodig. „Het tijdperk van de gemakkelijk winbare olie ligt duidelijk achter ons”, aldus een analyse van onderzoeksbureau Iris.

Op de effectenbeurzen liet het effect van de prijsstijging van dinsdag zich raden. De oliefondsen voeren er wel bij. De vraag is wat op lange termijn het effect zal zijn van de duurdere olie. De westerse economieën zijn (anders dan in de jaren zeventig) minder afhankelijk van olie en er is nog steeds sprake van een snel groeiende wereldeconomie. Vooral in de VS en Japan is sprake van een flinke expansie, terwijl de economie in Europa bezig is aan te trekken. De aantrekkende economie heeft in de VS al tot een flink aantal renteverhogingen geleid. In Europa staat de rente nog steeds laag.

Zolang de olieprijs de inflatie opdrijft, zouden de centrale banken van Europa en de VS hun huidige rentebeleid kunnen handhaven. Een verdere stijging van de rente ligt zeker in Europa voor de hand. De situatie zou kunnen veranderen als de stijgende olieprijs tot een groeivertraging van de economie leidt. In dat geval zouden de centrale banken wel kunnen besluiten het rentebeleid te versoepelen, maar zo ver is het nog niet.