„Als ouders zelf nauwelijks een opleiding hebben genoten, kan het ze vaak weinig schelen dat hun kinderen -al of niet met hun medeweten- van school wegblijven. Als ik dan verschijn, is de reactie vaak negatief, tot ik duidelijk maak dat ik niet kom dreigen of straffen maar dat ik een positieve oplossing wil voor hun kinderen”, aldus Bird, oud-politieman en gevangenbewaker, woonachtig in East Helena in de Amerikaanse staat Montana.Bird werd enkele jaren geleden aangesteld als de ”truancy intervention specialist”, oftewel de man die moet proberen oplossingen te vinden als kinderen systematisch van school wegblijven. Spijbelen (truancy) is een wijdverbreid verschijnsel op Amerikaanse scholen. Sommige staten besloten het spijbelen per wetgeving te ontmoedigen. Ouders kunnen dan gevangenisstraf krijgen als hun kinderen te vaak wegblijven.

„Dat vind ik geen goede oplossing. In de eerste plaats gaan ouders het spijbelen van hun kinderen goedpraten om zelf hun straf te ontlopen. En áls zij eventueel veroordeeld worden, is er thuis minder toezicht op de kinderen zodat die hun schoolplicht nog makkelijker kunnen verzaken”, aldus Bird. Het bestuur van het Helena School District in Montana koos voor een andere aanpak. Probeer ouders en kinderen te overtuigen van het nut van een goede schoolopleiding.

„Armoede is vaak een belangrijke oorzaak van spijbelen”, vertelt Bird. In de winter kan het bitterkoud zijn in Montana met temperaturen van -15 graden Celsius en lager. Sommige ouders die zelf geen auto hebben, vinden dat te koud om hun kinderen lopend naar school te sturen. „En als ze een auto hebben, hebben zij soms geen geld voor benzine”, aldus Bird.

Gezinnen komen alleen in aanmerking voor transport met de beroemde gele schoolbussen als zij op voldoende afstand van een school wonen. „Het blijkt keer op keer te moeilijk om de bureaucratie te doorbreken en het systeem ervan te overtuigen dat men de regels met enige souplesse moet hanteren als het werkelijk te koud wordt om nog buiten te komen. Vooral omdat sommige arme gezinnen niet eens goede, beschermende winterkleren kunnen betalen”, zegt Bird.

Deze problemen zijn niet beperkt tot Montana. Ook in Chelsea (Massachusetts), een economisch nogal achtergebleven stadje even ten noorden van Boston, hadden scholen problemen met spijbelaars. En die problemen kosten geld, legt Morton Orlov, hoofd van de Chelsea High School (middelbare school red.), uit. President Bush kwam enkele jaren geleden namelijk met zijn federale onderwijswet: ”No Child Left Behind” (geen kind mag achterblijven). In deze wet is extra financiële steun vanuit Washington voorzien voor scholen die het beter doen.

Het algemene percentage van presentie is daarbij een van de criteria waarop beoordeeld wordt of scholen het inderdaad beter doen. Hoe krijg je leerlingen ertoe minder vaak weg te blijven? Door hen te belonen. Bijvoorbeeld met 25 dollar voor elk semester waarin geen dag wordt gemist, plus nog eens 25 dollar als zij dat een heel jaar volhouden. „Het stuitte mij aanvankelijk tegen de borst om kinderen te belonen voor iets wat eigenlijk gewoon van hen verwacht mag worden, maar aan de andere kant levert een hogere presentie ons meer geld op, waarmee wij deze presentiepremies weer kunnen betalen. Het kost ons in feite dus geen extra geld”, aldus Orlov.

De Chelsea High School belooft jongere leerlingen geen geld maar bijvoorbeeld spelletjes of pluche troetelbeesten. Op sommige scholen kunnen de premies echter sensationele vormen aannemen. Zo won de 21-jarige Humberto Avila in een soort loterij onder potentiële prijswinnaars een Ford Pickup (gesponsord door het lokale bedrijfsleven) voor zijn aanwezigheid op de avondschool in Fort Worth in Texas. „Het is leuk om zomaar een auto te krijgen, maar voor mij was dat geen aansporing om naar school te komen. Ik wil gewoon mijn opleiding uitbreiden. Dat is voor mij een veel grotere motivatie dan een gratis pick-up”, aldus Avila.

Onderwijsdeskundigen zijn verdeeld over het premiesysteem. Moet je leerlingen extra belonen om naar school te komen, of moeten onderwijskrachten harder werken om scholen aantrekkelijker te maken? Dr. Jeff Bostic, directeur van de afdeling schoolpsychiatrie van het Massachusetts General Hospital in Boston -een van de opleidingsinstuten voor de Harvard University-, kiest voor het laatste. „Maak ouders en leerlingen duidelijk hoe belangrijk school voor hen is. Dat is beter dan premies uitloven waardoor een verkeerde motivatie wordt gecreëerd”, aldus Bostic.

Onderwijsspecialist Tom Loveless van het Brookings Research Instituut in Washington is het daar niet mee eens. „Scholen blijken vreselijk saai te zijn voor veel leerlingen. Er is al van alles geprobeerd om daar verbetering in aan te brengen. Als het premiesysteem werkt -al of niet via de ouders (sommige scholen loven boodschappenbonnen uit en in enkele gevallen zelfs een volledige maand huur, red.)- dan moeten wij daarvan gebruikmaken. Als excessen maar worden voorkomen”, aldus Loveless.