Dat heeft de Amerikaanse mensenrechtenorganisatie Human Rights First (HRF) woensdag bekendgemaakt.De militaire aanklager heeft in minder dan twee derde van de 34 bevestigde of vermoedelijke gevallen van doodslag aanbevolen een aanklacht in te dienen. Daarnaast zijn in Irak en Afghanistan sinds 2002 nog eens 98 gedetineerden omgekomen van wie in bijna de helft van de gevallen de doodsoorzaak nooit is bekendgemaakt of vastgesteld. De zwaarste straf die een Amerikaanse soldaat ooit kreeg voor een sterfgeval als gevolg van marteling was vijf maanden cel, meldt Human Rights First in een rapport dat is gebaseerd op verslagen van militaire rechtbanken, mediaberichtgeving en andere documenten.

Volgens de organisatie zijn veel sterfgevallen niet naar behoren gemeld en onderzocht, en is niemand verantwoordelijk gehouden voor de dood van de gedetineerden. Het Amerikaanse ministerie van Defensie houdt vol dat het nauwgezet de mishandelingen van gevangenen, ook de sterfgevallen, onderzoekt. Vorige maand zei minister van Defensie Rumsfeld dat zo’n 250 mensen zijn gestraft.

De Iraakse Qusay Mowhoush, zoon van een van de slachtoffers, wuift de inspanningen van het Pentagon om de verantwoordelijken te vervolgen weg. Zijn vader, Abed Hamed Mowhoush, werd ervan verdacht de Iraakse opstand tegen de Amerikanen te steunen. Hij stierf in 2003, nadat hij in elkaar was geslagen, met een slaapzak was bedekt en zijn ondervrager, de onderofficier Lewis Welshofer, op zijn borst was gaan zitten en zijn mond had bedekt. Mowhoush werd tien dagen eerder aangehouden toen hij langsging bij een Amerikaanse militaire basis om te vragen of zijn vier zoons konden worden vrijgelaten.

Welshofer werd vorige maand veroordeeld wegens doodslag en kreeg een reprimande opgelegd, maar werd niet veroordeeld tot gevangenisstraf. De jury accepteerde het verweer van zijn advocaat dat Welshofer had gedaan wat hij goed achtte, en dat hij geen duidelijke aanwijzingen had gekregen van zijn meerderen.

De zoon van Mowhoush geeft de legerleiding de schuld. „Volgens mij krijgen de soldaten directe en duidelijke bevelen van de Amerikaanse regering om op die manier met gevangenen om te gaan”, zegt hij. De Amerikaanse regering ontkent dit.

In het geval van de dood van de zwaarmishandelde gedetineerde Manadel al-Jamadi werd de enige militair die voor de krijgsraad moest verschijnen, vrijgesproken. Al-Jamadi’s lichaam was te zien op foto’s uit de Abu Ghraibgevangenis uit 2004 waarop Amerikaanse gevangenbewaarders lachen en hun duim opsteken boven het overleden slachtoffer. Volgens Human Rights First zijn in slechts vier van de acht gevallen waarbij een gevangene dood is gemarteld straffen opgelegd. De organisatie signaleert in het algemeen „een patroon van straffeloosheid voor de ernstigste schendingen, waarbij bij slecht gedrag te laat te lichte straffen worden gegeven.”