De Villepin sprak van een reeks ongekende crises die het vertrouwen van het publiek in de EU hebben geschaad, maar Balkenende ontkende dat er sprake is van een Europese crisis.De Fransen stemden in het referendum van mei niet tegen de EU, zei De Villepin in zijn toespraak, maar verzetten zich tegen de crisis in het Europese besluitvormingsproces. Ook sprak hij van een identiteitscrisis, aangezien veel burgers vraagtekens zetten bij de richting die de EU op gaat. Ze vinden dat de uitbreiding van de EU te snel gaat, aldus De Villepin.

Daar was Balkenende het mee eens. Voor veel mensen gaat Europa te snel, zei hij. Maar volgens hem erkennen de meeste Europeanen de waarde van de EU waar het grensoverschrijdende zaken als misdaad- en terreurbestrijding en vervuiling betreft. De afgelopen tien jaar is er enorme vooruitgang geboekt, en toch wordt er nu gesproken over een crisis, aldus Balkenende.

Nederland krijgt de laatste tijd stevige kritiek omdat het na het negatieve referendum nauwelijks nog van zich laat horen. Dat minister Bot van Buitenlandse Zaken de grondwet openlijk dood had verklaard, heeft kwaad bloed gezet bij veel Europese politici, met name in Duitsland.

Volgens Balkenende ligt het probleem met de grondwet niet alleen in Frankrijk en Nederland. „In Groot-Brittannië en in Polen zouden er ook problemen zijn. En als er in België of Duitsland referenda waren geweest, zou ik nog moeten zien wat de uitkomst is”, zei hij in de marge van de bijeenkomst.

Balkenende vindt het „niet realistisch om dezelfde tekst over enige tijd opnieuw aan de kiezer voor te leggen.” Bovendien denkt hij dat het probleem dieper zit. „Het zou te simpel zijn om te zeggen: die twee landen (Nederland en Frankrijk) moeten iets doen, en dan is alles weer goed.” De premier meed zorgvuldig elke speculatie over wat Nederland moet doen, of wat er moet veranderen aan de tekst van de grondwet.

Hoewel het optimisme overheerste in Salzburg, herinnerden sommige sprekers aan de enkele taaie problemen voor de Europese samenwerking. Buitenlandcoördinator Solana wees op het gebrek aan een publieke opinie in een continent waar burgers nauwelijks tv of krant van andere landen zien. Anderen spraken over de angst van veel Europeanen voor concurrentie van lagelonenlanden en andere gevolgen van de globalisering. De EU is in hun ogen de belichaming van die globalisering, luidde de verklaring voor het ”nee”.

Het eigenlijke doel van de conferentie, georganiseerd door huidig EU-voorzitter Oostenrijk, was het zoeken naar de waarden die de Europese landen delen. Eerder had Nederland een soortgelijke bijeenkomst georganiseerd. De deelnemers, een bont gezelschap van premiers, ministers, Eurocommissarissen en intellectuelen, slaagden er niet in precies aan te geven wat die waarden zijn. Wel gingen ze ’s avonds samen naar het feestconcert in het kader van 250 jaar Mozart, de beroemdste oud-inwoner van Salzburg.