„Een kas is eigenlijk een grote zonnecollector, maar tot nu toe deden we niets met die energie”, zegt Theo Ammerlaan, die samen met zijn zoon Tom en Martien Duindam tomatentelersbedrijf Themato in Berkel en Rodenrijs runt. Zeker in tijden van hoge energieprijzen hekelt de tuinbouw dit kwistig omspringen met energie.Ammerlaan begon half jaren negentig met de zoektocht naar een oplossing voor het probleem. Bij ingenieursbureaus kaartte hij het idee aan om het warmteoverschot van de zomer te gebruiken in de winter. Een simpel idee immers, waarvoor wel nog de techniek ontworpen moest worden. Na een proef bij het praktijkonderzoekscentrum in Naaldwijk kon in 2004 de teelt van tomaten in de zogenoemde gesloten kas van Themato van start gaan.

In die gesloten kas, die 30 procent van zijn totale kascomplex boven Rotterdam beslaat, laat Themato de zonnewarmte niet meer ontsnappen. De extra warmte die de zonnestralen in de kas brengen, slaat het bedrijf op in drie ondergrondse waterbronnen. Onder de Zuid-Hollandse kas heeft Themato in totaal zes waterbronnen -drie warme en drie koude- van elk 80 kubieke meter. Het koude water van ongeveer 6 graden Celsius pompt hij in de zomermaanden op voor verkoeling door de overtollige warmte er in op te slaan. In de koude wintermaanden draait hij dit proces om en pompt hij het warme water van 17 à 18 graden Celsius via installaties door de kas naar de koude bronnen.

Anno 2006 kan Ammerlaan voor het eerst de balans opmaken van het experiment. En de schijnbaar voor de hand liggende oplossing werpt vruchten af. Ten opzichte van 2003, toen Themato nog in een gewoon kascomplex teelde, is het energieverbruik op het hele bedrijf in 2005 met 36 procent gedaald. „Het gesloten deel produceert meer energie dan het zelf nodig heeft”, aldus Ammerlaan, die het overschot gebruikt voor het andere kasgedeelte.

Bij het energievoordeel blijft het niet. Omdat Themato in zijn kas een „eigen gesloten klimaat maakt”, heeft hij veel minder last van invloeden van bijvoorbeeld schimmels en plantenziekten van buitenaf. In de gesloten kas kan hij met 40 procent minder gewasbeschermingsmiddelen toe. „Voor de milieukant is het dus ook positief.”

Volgens Ammerlaan staat de gesloten kas pas aan het begin van zijn carrière. Het systeem is nog volop in ontwikkeling. Volgend jaar verwacht hij zijn gasverbruik dankzij de komst van een derde warmtepompinstallatie nog verder terug te schroeven, naar 1,6 miljoen kubieke meter gas per jaar. In 2003 was nog jaarlijks 2,95 miljoen kubieke meter nodig.

De eerste resultaten van zijn gesloten kas zal Themato donderdag presenteren in Zoetermeer op de Dag van de Tuinder, die dit jaar in het teken staat van energie. Zeker met de almaar stijgende energieprijzen is de belangstelling vanuit de sector groot: de afgelopen twee jaar zijn al duizenden tuinders en ambtenaren op excursie in Berkel en Rodenrijs geweest. „Ook de minister van Landbouw van China is langs geweest.”

Ammerlaan denkt dat het energiesysteem vooral interessant is voor telers van gewassen zoals tomaten, paprika’s en snijbloemen, die nu al veel energie gebruiken. Voor andere kastelers, die de hoge energierekening te lijf willen gaan, doemen mogelijk andere oplossingen op, zoals de kas op aardwarmte. Naar verwachting zal een proef hiermee nog dit jaar van start gaan.

Of de tuinbouw van energieconsument naar energieproducent zal groeien, durft Ammerlaan niet te zeggen. Zijn gesloten kas houdt energie over, maar of de tuinders straks woonwijken van energie zullen voorzien, hangt volgens hem af van de ontwikkelingen in techniek. „De vraag is daarbij ook of het economisch kan. De eigen energieproductie in de kas zoals hier is een nieuwe ontdekkingstocht.”