Tijdens de vijfjaarlijkse Top van de Amerika’s, die vrijdag en zaterdag in de Argentijnse badplaats Mar del Plata staatshoofden en regeringsleiders uit Noord-, Midden- en Zuid-Amerika bijeenbracht, bleken Brazilië, Argentinië en Venezuela de grote spelbrekers. Deze drie landen volhardden in hun weigering om met de Verenigde Staten te onderhandelen over een verdere reductie van handelsbarrières zolang de regering in Washington geen werk maakt van het terugdringen van haar landbouwsubsidies.De topconferentie eindigde zonder een slotverklaring. Ook de gezamenlijke lunch zaterdag werd gekenmerkt door getouwtrek. De vergaderwoede van de verzamelde ministers en staatshoofden ontregelde de agenda zodanig dat verschillende presidenten moesten afhaken voordat alle thema’s waren behandeld.

De Amerikaanse president Bush maakte van een korte koffiepauze gebruik om er snel tussenuit te knijpen en met zijn Air Force One naar Brazilië te vertrekken, waar hij zondag een ontmoeting had met president Lula da Silva, die op zijn beurt ook al vroegtijdig uit Mar del Plata was vertrokken. Dat laatste had echter meer te maken met een revanche op zijn Argentijnse ambtsgenoot Néstor Kirchner, die tijdens een regionale top in Brasilia enkele maanden terug zijn gastheren voor het hoofd stootte door zich midden in de plechtigheden te verontschuldigen met de plompverloren mededeling dat hij zich stierlijk verveelde en thuis wel wat beters te doen had.

De Amerikaanse regering had gehoopt dat de top in Mar del Plata het oude idee om te komen tot een vrijhandelsgebied strekkend van Alaska tot aan Vuurland, nieuw leven inte blazen. Het Vrijhandelsgebied van de Amerika’s (FTAA) was oorspronkelijk door president Ronald Reagan bedacht als middel om de destijds ontluikende democratieën van het continent enig perspectief te geven op een economisch betere toekomst.

Vanaf het allereerste moment was er vooral in Brazilië kritiek op dit plan. Opeenvolgende Braziliaanse regeringen zagen het FTAA vooral als een poging van Washington om zijn machtspositie op het continent te versterken. De Brazilianen vrezen ook dat een dergelijk vrijhandelsakkoord hun eigen ontwikkeling tot regionale grootmacht kan belemmeren. Volgens president Lula da Silva is het verstandiger om de vrijhandel eerst op regionaal te introduceren via het uitbouwen van de Mercosur, dat thans de economische krachten van Brazilië, Argentinië, Uruguay en Paraguay bundelt. Mogelijk treedt Venezuela eind volgend jaar als volwaardig lid toe tot dit vrijhandelsblok.

Maar hoewel de afvaardigingen van Brazilië, Argentinië en Venezuela in Mar del Plata hun weerzin van het Amerikaanse initiatief niet verborgen hielden, bleken 28 andere landen wel bereid om met de Verenigde Staten verder te praten over het afbouwen van handelsrestricties. Volgens de Mexicaanse president Vicente Fox, wiens land als eerste in de regio een vrijhandelsakkoord met de VS sloot, is het mislukken van de top vooral toe te schrijven aan de Argentijnse president Néstor Kirchner, die als gastheer meer begrip had moeten opbrengen voor de landen die zijn mening niet delen.

„Wanneer 28 van de 34 landen verder willen op het vlak van de vrijhandel, is het onredelijk om als gastheer hier verder geen gehoor aan te geven”, aldus het licht gepikeerde Mexicaanse staatshoofd.

Ook de Chileense president Ricardo Lagos probeerde de voordelen die vrijhandel met de VS en Canada zijn land hebben opgeleverd te benadrukken. „Het gaat hierbij vooral over het wegnemen van armoede door het scheppen van beter betaald werk en nieuwe kansen voor het bedrijfsleven”, aldus Lagos.

Inmiddels heeft de Amerikaanse regering zich bij monde van minister van Buitenlandse Zaken Condoleezza Rice bereid verklaard om met verschillende landen en regio’s in Midden- en Zuid-Amerika verder te onderhandelen met het oog op het sluiten van vrijhandelsverdragen. Eerder dit jaar sloten verschillende landen van Midden-Amerika reeds een beperkt vrijhandelsverdrag met de Verenigde Staten. Ook Colombia, Ecuador en mogelijk Paraguay hebben belangstelling voor dergelijke bilaterale overeenkomsten.

Het meeste kabaal tijdens de beraadslagingen in Mar del Plata was afkomstig van de Venezolaanse president Hugo Chávez, die geen gelegenheid onbenut liet om luidkeels zijn afkeer van Noord-Amerika kenbaar te maken. Chávez genoot zichtbaar van de aandacht die hij ook in Washington trok. Voor de conferentie verklaarde hij speels mogelijk president Bush aan het schrikken te brengen door hem stiekem te benaderen en dan vervolgens hard ”boe” te roepen. Of hij in deze opzet is geslaagd, is niet bekend. Chávez verklaarde aan het slot van de bijeenkomst erg blij te zijn met het ontbreken van resultaat: „Wij hebben hier het FTAA ter ruste gedragen. Dit sinistere plan waarmee de Verenigde Staten hun klauwen in ons continent wilden zetten is niet langer”, aldus Chávez.

Buiten de vergaderruimtes zorgden tienduizenden manifestanten voor de nodige opschudding. Ongeveer 25.000 betogers raakten vrijdag slaags met de massaal op de been gebrachte oproerpolitie, die honderden arrestaties verrichtte. De betogers staken enkele tientallen auto’s in brand en vernielden een groot aantal winkels.