Oorzaak is vooral de vertraging van de bouw van treinen voor het vervoer in Nederland en de dienst naar Brussel. De Nederlandse Spoorwegen en HSA, de hsl-exploitant waarin NS en KLM samenwerken, hebben minister Peijs (Verkeer) ingelicht over de problemen, heeft zij dinsdag aan de Tweede Kamer geschreven. Zij overlegt morgen met de Kamer, die meteen op hoge toon uitleg eiste.Peijs wil dat de NS op zoek gaat naar andere treinen, waardoor de HSL-Zuid wel op tijd kan gaan rijden. Binnen twee weken wil de minister duidelijkheid van NS en HSA.

De problemen draaien om het beveiligingssysteem ERTMS dat volgens Europese afspraken in de hsl-treinen wordt geïnstalleerd. Treinen kunnen dan gemakkelijker op elkaars net rijden. De treinen zijn echter niet op tijd klaar.

Daar komt nog bij dat de Franse spoorwegen (SNCF), verantwoordelijk voor de treinen naar Parijs, wegens soortgelijke problemen acht maanden vertraging dreigden op te lopen. Volgens Peijs is dat uitstel na bemiddeling bij haar Franse collega echter teruggebracht tot december 2007.

NS en HSA willen een ander beveiligingssysteem in het spoor bouwen, zodat met bestaand treinmaterieel over het traject kan worden gereden. Bovendien kan er dan de eerste jaren na opening op dit oude systeem worden teruggevallen als ERTMS nog niet goed blijkt te werken.

Peijs wijst dat echter af, schrijft ze, omdat volgens deskundigen van onder meer ProRail dit werk niet voor april 2007 klaar kan zijn en tientallen miljoenen euro’s extra kost. Bovendien leert de ervaring dat het gebruiken van twee veiligheidssystemen „over elkaar heen” de betrouwbaarheid kwetsbaar maakt.

De bewindsvrouw verkiest het tijdelijk rijden met andere treinen die geschikt zijn voor het nieuwe beveiligingssysteem. Die zijn volgens haar beschikbaar. De NS kijkt of dat inderdaad zo is, maar acht de kans klein, zei een woordvoerder.

De minister schuift in de Kamerbrief de zwartepiet voor een eventuele latere ingebruikname van de HSL-Zuid door naar NS en HSA. Zij zal HSA houden aan het afgesloten contract. Bovendien mag de treinreiziger niet de dupe worden van een mogelijke vertraging. Bij het uitblijven van treindiensten op de hsl moet de NS garanderen dat de bestaande internationale treinen blijven rijden totdat de nieuwe verbinding wel klaar is. NS garandeert dat dit zo is.

Zelfs als de treinen op tijd klaar waren geweest, was het volgens de NS niet zeker of ze over de hsl hadden kunnen rijden. De laatste specificaties van ERTMS die de NS van het ministerie heeft gekregen, wijken volgens de vervoerder af van het systeem dat daadwerkelijk in het spoor komt te liggen. Peijs is volgens de NS de verantwoordelijke voor de vertraging. Ze zou de specificaties te laat hebben aangeleverd.

De problemen kosten de NS zeker 3,5 miljoen euro. De vervoerder laat juristen onderzoeken of het ministerie zich aan het contract houdt.

De verontwaardiging in de Tweede Kamer is groot. Voor GroenLinks-woordvoerder Duyvendak is de minister als eindverantwoordelijke de schuldige. „Zij had niet actief genoeg kunnen zijn.” PvdA, VVD en Peijs’ eigen CDA gaan niet zover, maar zij willen wel het fijne weten van de zaak.

PvdA-kamerlid Dijksma vreest een flinke strop voor de staat. „Ik heb niet veel vertrouwen in de gesloten contracten.” CDA-collega Van Hijum vindt de problemen met zo’n megaproject „beschamend richting treinreiziger en burger.” HSA schuift volgens hem de schuld te gemakkelijk naar de minister. „Zij bouwt geen treinen.” Dijksma wijst naar de Betuweroute, waarop eerder ERTMS-treinen gaan rijden. „Dat maakt het NS-verhaal zwakker.”

Een „verbijsterd” VVD-kamerlid Hofstra gelooft niet in die oplossing en vreest voor hoge extra kosten, die hij niet accepteert. De minister is daar volgens hem mogelijk medeverantwoordelijk voor, hoezeer vooral HSA nalatigheid kan worden verweten.