Een conceptwetsvoorstel daarover dat minister Donner van Justitie donderdag naar buiten bracht, kan rekenen op steun van een meerderheid van de Tweede Kamer. Ook de ambtenarenbonden staan er voor open.Tot nu toe kunnen wel lagere ambtenaren vervolgd worden voor het medeplegen van strafbare feiten tijdens hun werk. Hun bazen bleven buiten schot, maar Donner wil niemand meer uitsluiten. Naast hoge ambtenaren moeten volgens hem ook wethouders en provinciebestuurders strafrechtelijk kunnen worden vervolgd. Tot frustratie van slachtoffers van de vuurwerkramp in Enschede en de cafébrand in Volendam was dat tot nu toe niet mogelijk.

De Hoge Raad bepaalde jaren geleden (Pikmeerarrest) dat de centrale overheid niet vervolgd kan worden en lagere overheden alleen in bepaalde gevallen. Donner wil de ambtenaren en bestuurders voortaan wel kunnen aanpakken, zonder echter de strafrechtelijke immuniteit van de overheid aan te tasten. Dat is volgens hem mogelijk op grond van een uitspraak van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens van vorig jaar over een Turkse kwestie.

In elk geval de regeringspartijen CDA, VVD en D66 en onder meer de LPF zijn er voorstander van om falende leidinggevende ambtenaren strafrechtelijk te kunnen vervolgen. Volgens CDA-kamerlid Van de Camp is Donner met een „buitengewoon knappe oplossing" gekomen in een al langer lopend fundamenteel debat over de vraag of de Staat als collectief vervolgd moet kunnen worden.

Van de Camp noemde het een goede zaak en de ideale weg dat de CDA-bewindsman het nu voor hogere ambtenaren onmogelijk wil maken om zich „achter de anonimiteit van het collectief" te verschuilen. Ook VVD-kamerlid Weekers vindt dat een goed uitgangspunt en een belangrijke stap, maar het komt volgens hem nu wel op de praktische uitwerking aan. Volgens kamerlid Van der Laan van D66 lijkt het een uitstekend plan.

De PvdA meent echter dat het voorstel van Donner niet ver genoeg gaat. Het is wel een „halve stap in de goede richting", zei kamerlid Wolfsen van die fractie. Hij vindt dat ook alle publiekrechtelijke rechtsorganen, waaronder de Staat, gemeenten en provincies, vervolgd moeten kunnen worden en daarmee de verantwoordelijk bestuurders en ambtenaren zelf.

Dat is volgens hem nodig om te voorkomen dat mensen zich kunnen „verstoppen in de rechtspersoon". Wolfsen werkt zelf aan een initiatiefwetsvoorstel om de strafrechtelijke vervolging van de overheid mogelijk te maken. Op steun van de regeringsfracties hoeft hij voorlopig niet te rekenen, zo bleek uit hun reacties. De LPF deed het voorstel van de PvdA af als een theoretische discussie.

De Abvakabo FNV noemde het „redelijk dat aansprakelijkheid ook voor ambtenaren geldt". Volgens bestuurder J. Dieten van deze vakbond voor de publieke sector sterkt het voorstel van Donner de individuele ambtenaar. Als zij verantwoordelijk worden gesteld, staan zij namelijk sterker in hun eis voor voldoende middelen om hun werk goed te kunnen uitvoeren.

Dieten vindt echter ook dat overheidsorganen, zoals provincies, als geheel aansprakelijkheid moeten dragen. „Het zou een heel natuurlijke beweging zijn als de overheid als totaal aansprakelijk kan worden gesteld".

Ook CNV Publieke Zaak kan zich voorstellen dat ambtenaren in bepaalde gevallen vervolgd kunnen worden, bijvoorbeeld als zij grove fouten hebben gemaakt of willens en wetens overtredingen hebben begaan. De bond wijst er wel op dat de ambtenaar een uitvoerder is. „Als de politiek niet goed handelt, kan de ambtenaar daar niet op worden afgerekend", aldus de bond.