Een rechter verbood dat voorlopig, omdat volgens een klacht de conferentie geen zuiver wetenschappelijk karakter zou dragen. De massamoord op Armeniërs aan het einde van de Eerste Wereldoorlog in het Osmaanse Rijk, de voorloper van Turkije, die op de verboden conferentie zou worden behandeld, is een van de gevoeligste kwesties in de Turkse politiek. Anderhalf miljoen mensen zouden onder Turkse handen zijn omgekomen. Een groeiend aantal landen erkent de massamoord op de Armeense minderheid door de Turken als genocide.In Turkije is die lezing van de gebeurtenissen echter verboden. Volgens de Turkse autoriteiten zijn de Armeniërs omgekomen in de chaos rond het ineenstorten van het Osmaanse Rijk en niet door genocide. Bovendien zouden er veel minder mensen zijn omgekomen dan wereldwijd wordt beweerd. De conferentie werd gezien als een doorbraak in de Turkse verhoudingen.

De Turkse regering was daarom onaangenaam verrast door de uitspraak van de rechtbank. Ankara sprak vrijdag van een inbreuk op de vrijheid van meningsuiting en een fout. Zowel premier Recep Tayyip Erdogan als minister van Buitenlandse Zaken Abdullah Gül veroordeelde het verbod op de conferentie. Gül zei te vrezen dat het rechtbankbesluit zeer schadelijk zal zijn voor de toetredingsonderhandelingen. „Niemand is zo goed in het zichzelf schade toebrengen als wij”, zei hij.

EU-woordvoerders schamperden vrijdag dat Turkije bepaald niet bezig is zich de Europese waarden eigen te maken, zo kort voor het begin van de onderhandelingen over de toetreding van Turkije tot de Unie.

„We verwerpen deze nieuwe poging om te voorkomen dat de Turkse samenleving een open discussie over haar geschiedenis begint”, zei EU-woordvoerster Krisztina Nagy. „Het moment van het besluit, een dag voordat de conferentie zou beginnen, moet gezien worden als een nieuwe provocatie.”

De EU vraagt zich ernstig af of de verschillende sectoren van de Turkse maatschappij, en de rechterlijke macht in het bijzonder, kunnen garanderen dat de door Europa voor toetreding geëiste hervormingen goed worden doorgevoerd. Volgens Nagy zal het rechtbankbesluit zeker worden meegenomen in het periodiek rapport over de voortgang van de hervormingen in Turkije, dat op 9 november wordt gepubliceerd.

Het organiserend comité van de conferentie zei vrijdag plannen te hebben het evenement toch door te laten gaan. „Wij zijn ervan overtuigd dat de rechtbank zijn wettelijke jurisdictie heeft overschreden”, zei hoogleraar Halil Berktay van de Sabanci-universiteit. „Deze conferentie moet zo snel mogelijk worden gehouden.” De rector magnificus van de Bilgi-universiteit in Istanbul, die niet is opgenomen in de uitspraak van de rechtbank, zei gisteren dat de conferentie vanochtend gewoon van start zou gaan op zijn universiteit.

Internationaal wordt grote waarde gehecht aan deze conferentie. Tijdens de VN-top in New York benadrukte minister Bot van Buitenlandse Zaken vorige week nog dat de bijeenkomst volgens hem van „groot belang” is.