Impasse in Duitse politiek
In Duitsland zijn maandag de eerste afspraken gemaakt om door overleg tussen de partijen een weg uit de impasse te vinden. Die is ontstaan doordat de verkiezingen zondag geen duidelijke winnaar hebben opgeleverd: de rood–groene coalitie van bondskanselier Schröder (SPD) heeft haar meerderheid verloren. Maar CDU/CSU–oppositieleidster Angela Merkel heeft samen met haar liberale beoogde partner FDP ook geen absolute meerderheid.
Zowel Schröder als Merkel claimen de functie van bondskanselier en willen daarom het voortouw nemen bij de kabinetsformatie. Schröder wil kanselier blijven, omdat zijn partij de meeste zetels heeft in de Bondsdag; Merkel claimt de post omdat haar CDU samen met de Beierse CSU de grootse fractie vormt in het parlement.
In tegenstelling tot de Nederlandse situatie heeft in Duitsland het staatshoofd formeel geen leidende rol bij de kabinetsformatie; de partijen moeten proberen er onderling uit te komen, ook al werkt president Köhler achter de schermen mee.
De sociaal–democratische SPD heeft maandag alle andere fracties uitgenodigd voor gesprekken over de vorming van een nieuwe regering, met uitzondering van de Linkspartij van teleurgestelde SPD’ers en ex–communistische PDS’ers. Het partijbestuur van de FDP heeft unaniem besloten die uitnodiging niet aan te nemen. De FDP zal wel een ontmoeting hebben met de CDU/CSU, als eerste partij, voordat de christen–democraten met SPD en Groenen gaan spreken. Evenals de SPD sluit de CDU/CSU de Linkspartij als enige andere fractie uit van de formatie. Op hun beurt wil de Linkspartij niet met de andere partijen in een coalitie gaan zitten, zolang de huidige regeringspartijen niet terugkomen op hun bezuinigingsprogramma.
Tot de wiskundig gezien mogelijke coalities tussen de gesprekspartners behoren een Grote Coalitie van CDU/CSU en SPD, een stoplichtcoalitie van SPD, FDP en Groenen en een Jamaica–coalitie van CDU/CSU, Groenen en FDP. De CSU sloot maandag een Grote Coalitie onder SPD–leiding uit, de FDP wil niet met de SPD in zee, en Groenen–coryfee Joschka Fischer maakte een mogelijke Jamaica–coalitie (of ’Schwampel’, zwart stoplicht) belachelijk.
Merkel, die bij de vervroegde verkiezingen op een verpletterende overwinning hoopte, is verzwakt door de verkiezingsuitslag, waarbij CDU en CSU samen 3,3 procentpunten verloren en eindigden op 35,2 procent van de stemmen. Om interne coups voor te zijn, wil zij zich dinsdag al, eerder dan gepland, laten herkiezen als fractievoorzitster.
Paul Kirchhof, Merkels omstreden keuze als schaduwminister van Financiën, keert terug naar het academische leven. De keuze voor de hoogleraar uit Heidelberg bracht in eerste instantie veel enthousiasme teweeg, maar dat veranderde al snel.
Kirchhof presenteerde plannen voor een radicale hervorming van het belasting– en persioenstelsel. Volgens de sociaal–democraten wilde Kirchhof met zijn voornemen de rijken een belastingvoordeel geven. De SPD viel de professor fel aan over zijn voorstellen. Tijdens de campagne toonde Kirchhof zich al teleurgesteld over de scherpe kritiek.
Tijdens de verkiezingsavond zag het er nog naar uit dat de FDP met meer dan 10 procent verrassend een tweecijferig resultaat zou behalen; uiteindelijk bleef zij steken op 9,8 procent. De Groenen boekten licht verlies en eindigden op 8,1 procent, de SPD behaalde 34,3 procent (min 4,2 procentpunt). De Linkspartij kreeg 8,7 procent; alle overige partijen (zoals de extreem–rechtse NPD) haalden de kiesdrempel van 5 procent niet.
Nooit eerder in de geschiedenis van de Bondsrepubliek konden de twee grootste fracties samen steunen op minder dan 70 procent van het electoraat.