De vraag is dus: Mag een predikant naast het kerkelijk huwelijk ook het burgerlijk huwelijk in de kerk sluiten? Worden hiermee de grenzen van kerkelijke bevoegdheid overschreden? Vindt er een ongeoorloofde vermenging plaats tussen kerk en staat? Verricht een predikant andersoortig werk dat niet harmonieert met zijn ambtelijke roeping?

Bruidspaar
In Noord-Amerika functioneert de predikant bij huwelijkssluiting in feite als ambtenaar van de burgerlijke stand. Dit gebeurde vroeger in Nederland ook. In de Franse tijd is de wetgeving echter dusdanig veranderd dat een kerkelijk huwelijk voorafgegaan moet worden door een civiele huwelijkssluiting op het stadhuis of ten minste voor een bevoegd ambtenaar van de burgerlijke stand.

In Noord-Amerika verloopt de huwelijkssluiting anders. Wanneer men lid is van een kerkelijke gemeente, kan het huwelijk door de predikant worden gesloten. Daartoe dienen dan zowel dit kerkverband als zijn afzonderlijke predikanten bij de overheid geregistreerd te staan.

De procedure is dat elke predikant een persoonlijk registratienummer ontvangt, samen met informatie over de wettelijke vereisten voor huwelijkssluiting. Tevens ontvangt de predikant een bundel formulieren die elk afzonderlijk genummerd zijn. Bij het sluiten van een burgerlijk huwelijk vult de predikant op dit formulier de persoons- en familiegegevens van bruid en bruidegom in. Ondertekening vindt plaats door het bruidspaar samen met hun getuigen.

Een gedeelte van het formulier wordt aan het bruidspaar meegegeven als bewijs van de wettigheid van hun huwelijk. Het resterende gedeelte wordt de overheid toegezonden. Beide gedeelten hebben hetzelfde unieke identificatienummer om registratie mogelijk te maken. Tevens dient elke kerkelijke gemeente voor controle van overheidswege een zogenoemd huwelijksregister bij te houden waarin de afgesloten huwelijken vermeld worden.

Tucht
Principieel gezien hoeft er helemaal geen bezwaar te bestaan tegen deze gang van zaken. Leert de Schrift niet dat de overheid Gods dienares is? Mag de kerk de overheid daar niet in stimuleren? Heeft de kerk niet te zorgen dat het huwelijk in ere gehouden wordt? Zou dan de kerk niet belast mogen worden met het zorgdragen voor het ordelijk sluiten van huwelijken? Wordt door deze werkwijze niet een unieke mogelijkheid geboden aan kerkenraden om nog meer de vinger aan de pols te leggen waar het de huwelijksmoraal betreft?

Het zou te wensen zijn dat de kerk zelfs meer zeggenschap kreeg in de maatschappij of rechtspraak, om zaken te regelen in het openbare leven conform de eisen van Gods Woord. Heeft een man als Calvijn in het Genève van zijn dagen hier niet voor gestreden?

Wel moeten we beseffen dat de consequentie is dat een predikant om schriftuurlijke redenen een huwelijkssluiting kan weigeren. Wat gebeurt er in zo’n geval? Dan kan het bruidspaar de plaatselijke burgerlijke rechter om huwelijkssluiting vragen. Maar dit zal dan een bewuste keuze moeten zijn waarbij het duidelijk zal zijn dat de kerk deze huwelijkssluiting afkeurt. In feite is dit een vorm van het uitoefenen van kerkelijke tucht.

De situatie van het weigeren een huwelijk te sluiten kan zeer actueel worden door de problematiek rondom de gewijzigde huwelijkswetgeving. Sinds april 2001 is in Nederland en sinds juli 2005 in Canada het huwelijk open voor personen van hetzelfde geslacht. Dit besluit heeft met name in kerkelijke kringen veel stof doen opwaaien.

In ere hersteld
De Canadese overheid heeft in de wetgeving de clausule opgenomen dat predikanten niet verplicht kunnen worden om een dergelijk huwelijk te sluiten. Gevreesd wordt dat deze clausule in de toekomst wel eens ingetrokken zou kunnen worden. In dat geval zal er een conflict ontstaan tussen de wet op de godsdienstvrijheid en deze huwelijkswetgeving. Sommigen vrezen dat dit het begin zou kunnen betekenen van een mate van verdrukking van overheidswege. Maar vooralsnog respecteert de Canadese overheid duidelijk het kerkelijke standpunt in deze zaak.

Mag het burgerlijk huwelijk nu door een plaatselijke predikant gesloten worden? Het antwoord mag kort en bondig zijn: Ja. Daardoor worden de kerk unieke mogelijkheden geboden om nog meer de heiligheid van het huwelijk te bevorderen. Het zou in feite een openlijke erkenning zijn van overheidswege ten aanzien van de rol van de kerk om het huwelijk in ere te houden. Het werd vanouds altijd gedaan door de gereformeerde predikanten in Holland. Het zou te wensen zijn dat dit goed recht van de kerk in ere hersteld kon worden.

voetnoot (u17(De auteur is predikant te Hamilton, Ontario (Canada). Dit is het afsluitende artikel in een tweeluik.