Ontknoping koningscrisis vraagt rust en tijd
Hij wordt wel de invloedrijkste historicus van Nederland genoemd, iemand met een cv waar weinigen aan kunnen tippen. Cees Fasseur (66) studeerde geschiedenis en rechten in Leiden, werkte op het ministerie van Justitie, promoveerde op de geschiedenis van Nederlands-Indië, schreef een biografie over koningin Wilhelmina en werd raadsheer bij het gerechtshof in Amsterdam. In 2009 hoopt hij een punt te zetten achter een boek over de zogenaamde koningscrisis.
Premier Beel schreef, waarschijnlijk in opdracht van koningin Juliana en prins Bernhard, in 1956 een rapport over de koningscrisis. In dat jaar wankelde de troon als gevolg van grote onenigheid tussen het staatshoofd en de prins over de aanwezigheid van de gebedsgenezeres Greet Hofmans op Soestdijk. Koningin Beatrix gunde Fasseur vorige maand het alleenrecht op inzage in het rapport dat Beel schreef. Haar besluit wekte nogal wat commotie. Andere historici, zoals Beel-biograaf Lambert Giebels, voerden tevergeefs een lange strijd om inzage in het rapport, dat bij het Koninklijk-Huisarchief is ondergebracht. Die zien nu met lede ogen aan hoe Fasseur in 2009 een van de geheimen van Paleis Soestdijk zal kunnen presenteren.
Alles draait nu om de vraag of het onderhavige rapport een privé-document is of een document dat het functioneren van het staatshoofd betreft. De Kamer heeft in een eerder stadium uitgesproken dat alle documenten over het functioneren van het Nederlandse staatshoofd moeten worden overgebracht van het particuliere Koninklijk-Huisarchief naar het publieke Nationaal Archief, ook het rapport-Beel.
„Het Koninklijk-Huisarchief is een particulier archief en niet te vergelijken met enig ander archief”, zei echter premier Balkenende naar aanleiding van het regeringsbesluit om de documenten uit het Koninklijk-Huisarchief over de Hofmans-affaire alleen ter beschikking te stellen aan Fasseur en niet aan andere onderzoekers.
De PvdA in de Tweede Kamer wil dat de documenten, inclusief het rapport-Beel uit 1956, voor meerdere onderzoekers beschikbaar komen. Maar koningin Beatrix en premier Balkenende besloten anders en zij kregen daarin de steun van een meerderheid in de Kamer.
Het is dus ietwat merkwaardig dat voor het rapport-Beel opeens een uitzondering wordt gemaakt. Kennelijk heeft de Koningin er een reden voor Fasseur het alleenrecht te geven op inzage in het rapport. Kamerlid Kalsbeek (PvdA) wijt dat aan de mythes die de Koningin rond de affaire-Hofmans in stand wil houden. Welke mythes dat zijn, lichtte zij overigens niet toe. Als wetenschapper is het Fasseur hopelijk toevertrouwd al dan niet aanwezige mythes te ontmaskeren, al moeten we dan nog tot 2009 wachten.
Als Fasseur klaar is met zijn werk, wordt het Beel-rapport wel meteen openbaar. Vanuit de positie van de Koningin bezien is het begrijpelijk Fasseur de tijd te geven zich rustig aan zijn karwei te wijden, zonder dat een horde al dan niet sensatiebeluste anderen zich à la minute op het rapport werpen en pardoes van alles gaat schreeuwen (deze heeft na 2009 trouwens alle ruimte). Bestudering van dat wat is geweest, vraagt ordening, bezinning en verstand. De woorden van Balkenende wezen ook in die richting. Volgens hem belooft het onderzoek van Fasseur een eerste stap te worden in de analyse van het materiaal.
Niettemin legt de exclusieve keus voor Fasseur een hypotheek op diens nog te voltooien wetenschappelijke onderzoek. Nog nooit heeft immers iemand inzicht gekregen in het rapport van Beel. Bestudering van dit bronnenmateriaal is voorlopig voorbehouden aan één en dezelfde persoon. Dat heeft als nadeel dat straks een onmiddellijk debat en discussie op basis van dezelfde bronnen niet mogelijk is.
Dat neemt niet weg dat Fasseur er, gezien zijn verdiensten op het historisch erf, in zal willen slagen de natie een boek te schenken dat de zaak-Hofmans van alle kanten zo neutraal en objectief als mogelijk is belicht. Dan zal blijken of de bijzondere aandacht voor datgene wat zich in de jaren vijftig van de vorige eeuw in Soestdijk en omstreken afspeelde, op een of andere manier nog doorwerkt in het heden.
Agenda
Mr. Pieter van Vollenhoven bezoekt zondag 4 september het Bloemencorso Zundert. Hij zal er de ereprijs van de provincie Noord-Brabant uitreiken aan de buurtschap met de mooiste praalwagen. Koningin Beatrix neemt woensdagmiddag 7 september bij Bunnik Plants in Bleiswijk het broeikasgasproject van OCAP officieel in gebruik. Prinses Laurentien neemt samen met de staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, drs. M. Rutte, donderdag 8 september deel aan Wereldalfabetiseringsdag.
