Het Financieele Dagblad meldde zaterdag dat de overheden ten minste 20 miljard euro kunnen overhouden aan de verkoop. Een woordvoerder van Brinkhorst erkende dat het gaat om vele miljarden, maar kon dat bedrag niet bevestigen.

Het kabinet heeft vrijdag ingestemd met het zogeheten splitsingswetvoorstel, waarin een en ander wordt geregeld. In het voorstel houden de overheden 51 procent van de aandelen in het netwerkbedrijf. Het restant kan binnen twee jaar nadat de splitsing van de energiebedrijven is geregeld, worden verkocht.

De netten zijn het waardevolste bezit van de nutsbedrijven, waarvan gemeenten en provincies nu nog de aandeelhouders zijn. Ze vertegenwoordigen volgens het ministerie een waarde van ongeveer 33 miljard euro en vormen een stabiele bron van inkomsten.

Brinkhorst wil netwerkbedrijven die volledig losstaan van productie- en leveringsbedrijven. Ze mogen niet meer deel uitmaken van een onderneming of een holding. Dat geeft volgens hem de beste garantie dat concurrerende leveranciers toegang krijgen tot de netten om hun product af te leveren.

Over de privatisering en de splitsing in de energiebranche wordt al jaren gediscussieerd. De grote energiebedrijven Nuon, Eneco en Essent zijn verklaard tegenstander van de plannen van Brinkhorst. Zij vrezen dat hun financiële positie wordt verzwakt, waarna concurrenten uit het buitenland eenvoudig hun slag kunnen slaan. Eneco-directeur R. Blom kondigde in maart aan dat zijn bedrijf naar de rechter stapt als het parlement akkoord gaat met de splitsingswet.

De provincie Friesland verwacht meer dan 1 miljard euro over te houden aan de privatisering van de energienetten. Als eerste overheid in Nederland werkt Friesland samen met een aantal banken aan een constructie met voorfinanciering. Daardoor komen de eerste energiemiljoenen al per 1 januari 2006 beschikbaar.

CDA-gedeputeerde J. Ploeg (Financiën) juicht het plan van minister Brinkhorst toe en heeft al een bestemming voor het geld. „In het nieuwe jaar richten we de ontwikkelingsmaatschappij Duurzaam Friesland op”, zegt Ploeg. „Die maatschappij gaat investeren in infrastructuur, zoals de aanleg van wegen, de snelle spoorverbinding met het noorden en het uitdiepen van vaarroutes. Verder gaat er geld naar musea, een nieuw provinciehuis en toerisme.”

De gedeputeerde wijst erop dat Friesland op het moment krap bij kas zit en dus iedere euro goed kan gebruiken. „We hebben financiële ambities, maar krijgen tegelijkertijd minder geld van de Europese Unie en van de rijksoverheid. Nu we het energiegeld eerder krijgen, kunnen we toch investeren.”

Volgens Ploeg hebben provinciale overheden tientallen jaren te weinig dividend gekregen van de energiebedrijven. „Die besteedden het geld liever aan andere zaken, zoals sponsoring van voetbalclubs en avonturen in het buitenland. De politieke controle is altijd slecht geweest. Nu moeten ze echt aan de slag met commerciële activiteiten en kunnen ze niet meer leunen op een monopoliepositie.”

Normaal gesproken kunnen de gemeenten en provincies hun aandelen in de energiesector pas verzilveren als de wet van kracht wordt. Dat kan nog wel enkele jaren duren. Friesland denkt al vanaf 1 januari te kunnen beschikken over het geld door voorfinanciering te regelen. Gedeputeerde Ploeg verwacht in september of oktober met de banken een akkoord over de constructie te kunnen sluiten.

Via de banken denkt Ploeg de komende jaren 500 miljoen tot 1 miljard euro te kunnen krijgen. Uiteindelijk denkt de bestuurder nog een paar honderd miljoen euro meer over te houden aan de verkoop van de energieaandelen.

Ploeg erkent dat het parlement nog wel moet instemmen met het voorstel van Brinkhorst, maar verwacht daar geen problemen. „Een ruime kamermeerderheid steunt het plan van Brinkhorst. Mijn eigen partij helaas nog niet, maar ik heb goede hoop dat dat snel verandert. Binnenkort praat ik weer met onder anderen fractievoorzitter Verhagen.”