Ze kwam om hulp vanwege een dagvaarding voor de kantonrechter. Ze begreep er niets van. Want ze had met die deurwaarder toch per brief een betalingsregeling getroffen van 25 euro per maand? Ze had dat bedoeld voor twee schulden bij dezelfde deurwaarder. Ze betaalde keurig. En nu kreeg ze toch een dagvaarding van een van die schuldeisers. Het bleek dat ze in haar brief alleen het nummer van de ene vordering had genoemd. De dagvaarding bleek voor de andere te zijn. Ze was in paniek en vond het niet eerlijk!

Het betrof een gescheiden bijstandsmoeder met twee kleine kinderen. Ik heb de kantonrechter verzocht om twee maanden uitstel, omdat ik tijd nodig had om haar financiële situatie uit te zoeken. Bij de kantonrechter heb je geen advocaat nodig en zo’n uitstel krijg je bijna automatisch.

Schulddienstverlening
Ze had zich al eerder bij de gemeentelijke afdeling schulddienstverlening gemeld. Maar daar wilden ze haar de eerste zes maanden niet helpen, zolang haar creditcard niet was verknipt. Dat staat nu eenmaal in de afspraken van de banken met de Nederlandse vereniging van kredietbanken. In die tussentijd moest ze zelf maar betalingsregelingen met de schuldeisers treffen.

Maar ze hield bijna geen leefgeld meer over. Want als je een creditcard of een persoonlijke lening hebt van dezelfde bank als waar je je salarisrekening hebt, dan houdt die bank maandelijks bij voorrang het verschuldigde bedrag van je creditcard of je persoonlijke lening in.

Gelukkig heb ik voor haar een wekelijks voedselpakket van de voedselbank Zuidoost-Brabant kunnen regelen. Ze dacht die creditcard voor het laatst gebruikt te hebben bij de aankoop van een koelkast, twee jaar geleden. Ze had niet in de gaten, dat ze hem in feite nog steeds gebruikte om huishoudgeld op te nemen van haar girorekening.

Gelukkig was ze nog niet als wanbetaler geregistreerd bij BKR in Tiel. Daarom kon ze een nieuwe salarisrekening openen bij een andere bank. Nu kan de Postbank haar niet meer eigenmachtig leegplukken.

Ik heb haar wettelijke aflossingscapaciteit berekend en haar geholpen om die evenredig te verdelen over alle schuldeisers gedurende de wachttijd van zes maanden. Daarna zou de gemeentelijke kredietbank haar kunnen helpen met een schuldregeling, waarbij ze drie jaar lang haar gehele wettelijke aflossingscapaciteit zou moeten inzetten voor de aflossing van haar schulden, waarna de rest haar zal worden kwijtgescholden door de schuldeisers.

Als schuldeisers zo’n minnelijke regeling van de kredietbank weigeren, dan kan ze een beroep doen op de rechtbank voor een wettelijke schuldregeling onder toezicht van een bewindvoerder. Ze moet dan drie jaar rond zien te komen van 90 procent bijstandnorm.

Door de verplichte eigen bijdrage aan het salaris van de bewindvoeder zakt een bijstandsmoeder dan vaak onder het vrij te laten bedrag. Gelukkig dat er dan een voedselbank is. En soms is een diaconie bereid een onverwachte nieuwe schuld te betalen, zoals een jaarafrekening van het nutsbedrijf.

Creditcards
Voor die problematische schulden zijn verschillende oorzaken aan te wijzen. De banken verstrekken erg gemakkelijk persoonlijke leningen en creditcards aan mensen die gaten met gaten proberen op te vullen. Hetzelfde geldt voor lease- en postorderbedrijven. De jaarrente op lease- en creditcards bedraagt meer dan 20 procent.

Het tweeverdienerschap wordt van overheidswege gestimuleerd, maar bij een scheiding of bij werkloosheid kunnen rente en aflossing niet meer opgebracht worden.

Het stelsel van sociale zekerheid kent veel fricties in het warnet van de verschillende aanvullende regelingen, omdat die in de tijd niet goed op elkaar aansluiten. Vaak laten een WW-uitkering, de bijstanduitkering of de huursubsidie op zich wachten. Je kunt pas een maand na de intake een voorschot vragen, maar voor de intake moet je ook een week tevoren een afspraak maken. Aanvullende regelingen schieten tekort, zoals de achteraf werkende vangnetregeling. De bijzondere bijstand (zoals woonkostentoeslag) komt ook nogal eens erg laat.

Als mensen dan geen financiële buffer hebben, komt de draaikolk van ’gaten met gaten vullen’ snel op gang en zuigt mensen de afgrond in. Mensen worden er gek van.

Of waren ze zo gek om schulden te maken? Oorzaak en gevolg blijken vaak door elkaar heen te lopen. Mensen raken de kluts kwijt en zoeken hun heil in afleiding. Ze lenen geld om op vakantie te kunnen gaan. Ze moeten er echt even tussenuit, of ze gaan gokken, ten slotte raken ze soms aan drank of drugs. Een diaconie moet regelmatig inspringen om genoemde fricties in het sociale stelsel te overbruggen.

De auteur is diaken sociale hulpverlening van de evangelische gemeente ”de Lichtstad” te Eindhoven.