Italiaanse rechter strijkt vriend en vijand tegen de haren in
Iraakse terroristen zijn guerrillastrijders. Door deze en andere uitspraken is een Italiaanse vrouwelijke rechter de kop van Jut van het Italiaanse establishment.
Hoe Clementina Forleo eruitziet weet bijna niemand. Er bestaat geen persfoto en geen fotograaf heeft haar tot nu toe op de gevoelige plaat kunnen vastleggen. Toch circuleert haar naam veelvuldig, vooral in de media, het parlement, op de beurs, bij de politie en in het gerechtshof. Daar spreken ze haar naam uit met bewondering, maar nog meer met woede.
Forleo is een 42-jarige ongetrouwde onderzoeksrechter in Milaan. In januari sprak zij vijf Noord-Afrikaanse mannen vrij die door het openbaar ministerie van terrorisme beschuldigd waren. Ze zouden lid zijn van een Iraakse terreurorganisatie die banden onderhoudt met al-Qaida en zelfmoordenaars en geld vanuit Italië naar Irak heeft gestuurd.
Forleo sprak de vijf mannen vrij op grond van een wel heel bijzondere argumentatie: de vijf mannen zijn geen terroristen, maar guerrillastrijders. Daarom konden ze niet veroordeeld worden op grond van de aanklacht van internationaal terrorisme.
Op de uitspraak volgde een storm van protest. De minister van Justitie beloofde disciplinaire actie, maar kon niets anders doen dan een pro-formaonderzoek te starten naar de werkwijze van Forleo. Anderen -vrijwel allemaal leden van de regering- schilderden haar af als „terroristenvriendin.” Forleo daagde daarop twee ministers en twee parlementariërs voor het gerecht wegens laster.
De tweede maal dat Forleo een groot deel van het land over zich heen kreeg was op 8 juli, een dag na de bomaanslagen in Londen, waarna ook Italië in de ban kwam van de dreiging van terroristische aanslagen. De rechter liep in haar vrije tijd in de binnenstad van Milaan toen zij getuige was van een hardhandige politiearrestatie. Het ging om een buitenlander die zwart had gereden in de tram. Forleo rende naar de politiemensen toe en beschuldigde hen van buitensporig geweld.
De ruzie haalde de voorpagina’s van de kranten. Forleo werd door sommige media nu niet alleen neergezet als een terroristenvriendin, maar ook als tegenstander van de politie die de burger juist tegen het terrorisme moet beschermen. Ook de politie, uit wier rangen Forleo nota bene afkomstig is, stond op haar achterste benen. De politievakbond noemde Forleo’s actie „ongekend ernstig.”
In een zeldzaam kranteninterview dat zij in die dagen gaf, zei de rechter dat ze zo weer zou optreden, omdat het een burgerplicht is geweld af te wijzen. „Ik haat geweld, ook als dat begaan wordt door de politie”, verklaarde ze beslist.
Sinds begin deze maand heeft Forleo het definitief verbruid. Op 2 augustus onthief de vrouwelijke rechter Gianpiero Fiorani voor twee maanden uit zijn functie als bestuursvoorzitter van de Banca Popolare Italiana (BPI). De bank is in overnamegevecht met ABN AMRO, maar wordt ervan verdacht oneerlijk te hebben gehandeld en de bescherming te hebben van de Italiaanse centrale bank. Forleo riep ook Ricucci en Gnutti, twee bekende financiers die de BPI steunen, op het matje, ook al lieten beide miljonairs verstek gaan.
Het is niet ondenkbaar dat Forleo eveneens Antonio Fazio, de machtige president van de centrale bank, het vuur na aan de schenen gaat leggen. Zij noteerde in haar 93 pagina’s lange toelichting dat „de centrale bank hoofd is van een controlesysteem, waarbij de regels totaal niet worden gerespecteerd.”
Het is precies die wijdverbreide cultuur van liegen en bedriegen die Forleo naar eigen zeggen wil veranderen. Haar motivatie, zei de rechter in het interview van juli, komt voort uit de drang „de regels te respecteren.”
Forleo staat in een lange traditie, waarbij de politiek en de magistratuur elkaar het leven zuur maken. Begin jaren ’90 werd het Italiaanse politieke bestel op zijn kop gezet toen het Milanese parket op zeer grote schaal corruptie aantoonde. De strijd tussen politiek en rechterlijke macht laaide weer op toen Silvio Berlusconi de politiek in ging. Sindsdien klaagt het openbaar ministerie wegens corruptie en fraude Berlusconi aan, terwijl de premier probeert de magistratuur door nieuwe wetgeving zijn wil op te leggen.
Dat Forleo in juni door collega’s bevorderd werd tot rechter van een belangrijker hof, heeft met deze machtsstrijd te maken. En het heeft daar ook mee van doen dat de regering-Berlusconi niets wenst te ondernemen om bankschandalen tegen te gaan. Daarentegen wil ze een wet aannemen die het doorsluizen van door de politie afgeluisterde telefoongesprekken (waardoor Fiorani en Fazio in verlegenheid werden gebracht) wil bestraffen.
Clementina Forleo vertrok afgelopen weekend naar het plaatsje Francavilla Fontana in het zuidoostelijke gewest Apulië. Dat is het dorp waar ze ter wereld kwam. Nu viert ze er vakantie met haar ouders. En noodgedwongen met een paar lijfwachten. Die zijn haar toegewezen sinds zij dreigbrieven ontvangt. „Ik ben niet iemand die snel bang word”, zegt ze luchtig. Het wil allicht helpen dat ze niet eenvoudig wordt herkend.