„Joodse identiteit belangrijk voor Israëli’s”
Israël vormt een onderdeel van het wereldwijde jodendom. De betekenis van Israël voor het jodendom als geheel lijkt alleen maar toe te nemen. Dat bleek uit diverse lezingen tijdens de slotdag van het Wereldcongres van Joodse Studies. Daarbij werden in een sessie die gewijd was aan de demografie van Israël, nieuwe, opvallende onderzoeksresultaten gepresenteerd.
Prof. Sergio DellaPergola van de Hebreeuwse Universiteit deed onderzoek naar de houding van de Israëlische joden ten opzichte van gezinsgrootte. Het vorig jaar uitgevoerde onderzoek laat zien dat de meeste joodse kinderen op dit moment in Israël leven. De totale joodse bevolking van Israël bedraagt 40 procent van het wereldjodendom. Joodse gemeenschappen in andere landen, waaronder de grote gemeenschap in de Verenigde Staten, slinken door een geringe gezinsgrootte en door assimilatie. „De vruchtbaarheid in Israël is de enige manier voor het wereldjodendom om stabiel te blijven of zelfs te groeien”, betoogde DellaPergola.
Opvallend is dat het aantal kinderen in Israël nog steeds groeit. In 2004 werden voor het eerst 100.000 joodse baby’s geboren. Het vruchtbaarheidscijfer van Israëlische vrouwen ligt aanzienlijk hoger dan dat van vrouwen in de westerse landen. De Israëlische joodse vrouwen krijgen gemiddeld 2,7 kinderen. Dat is wel aanzienlijk lager dan de in Israël levende moslims, die een gemiddelde van 4,5 hebben, nog afgezien van de bevolking van de Westelijke Jordaanoever en Gaza, waar het gemiddelde 5,7 is.
„Opvallend is dat de nieuwe immigranten uit de voormalige Sovjet-Unie steeds meer op de rest van de Israëlische bevolking gaan lijken”, toonde de Jeruzalemse hoogleraar aan. „In de Sovjet-Unie was het gebruikelijk om slechts één kind te krijgen, maar hier gaat het vruchtbaarheidscijfer omhoog.” De ideale gezinsgrootte voor Israëlische vrouwen is vier kinderen. „Er is echter een gat tussen ideaal en realiteit.”
Binnen de Israëlische samenleving vormt de charedische gemeenschap, de zogenaamde ultraorthodoxe joden, een uitzondering. Daar zijn zeer grote gezinnen eerder regel dan uitzondering. „Charedische vrouwen hebben zelfs een kinderwens van 9,8 kinderen, terwijl dat voor charedische mannen op 8 staat.” Voor maar liefst tweederde van de Israëlische vrouwen komt het opvoeden van de kinderen vóór het werk. Als redenen voor het krijgen van meerdere kinderen worden zaken genoemd als de continuïteit van de familie, gezelligheid voor de andere kinderen en het voortbestaan van het joodse volk.
Dat ongehuwde vrouwen kinderen krijgen, komt in Israël nauwelijks voor. „Israël heeft slechts een percentage van 2 procent van ongehuwde vrouwen die moeder zijn, tegen 65 procent in Scandinavië en 40 procent in Frankrijk en Groot-Brittannië.” Het aantal abortussen is in vergelijking met westerse landen evenmin hoog en blijft stabiel. „Het is duidelijk dat Israël een traditionele samenleving is, waar klassieke familiewaarden hoog in het vaandel staan”, zo concludeerde DellaPergola.
De Jeruzalemse Shlomit Levy besteedde aandacht aan de betekenis van de joodse identiteit voor Israëli’s. Soms wordt betoogd dat Israëli’s zich vooral identificeren met de staat Israël en niet zozeer met het jodendom en met de wereldwijde joodse gemeenschap. Dat blijkt beslist niet het geval te zijn, zo maakten de cijfers van Levy duidelijk. „Ruim 90 procent heeft een positieve identificatie met het jodendom, waarbij het wonen in Israël als iets bij uitstek joods wordt beleefd. Maar ook het gevoel onderdeel te zijn van het wereldwijde joodse volk en het vieren van de joodse feestdagen vormen belangrijke facetten van de joodse identiteit van Israëli’s.”
Maar liefst 95 procent van de joodse Israëli’s voelt zich onderdeel van het wereldjodendom, waarbij orthodoxe joden de neiging hebben dat meer te doen dan seculiere joden. Levy: „Men benadrukt dat Israël en het wereldjodendom een gezamenlijk lot hebben en nauw met elkaar verbonden zijn.”
Erik Cohen van de Bar Ilan Universiteit richtte zijn aandacht op de joden in de diaspora. Hij betoogde dat het bezoeken van Israël in toenemende mate een invulling van joodse identiteit voor joden in de diaspora is geworden. „Door het Joods Agentschap, dat immigratie naar Israël wil bevorderen, wordt dit sterk gestimuleerd”, aldus Cohen. „Voor joodse jongeren zijn er diverse programma’s om Israël te bezoeken. Per jaar komen zo duizenden naar het land.” Het succes van deze programma’s wisselt per land. Zo is van alle Mexicaanse joodse jongeren maar liefst tweederde in Israël geweest, terwijl joodse jongeren in Rusland en -verrassend- in de Verenigde Staten veel lagere cijfers halen. „In Amerika is er een alternatief netwerk voor joodse jongeren om hun identiteit in te vullen, maar voor Israël moet dit een serieus punt van aandacht zijn”, zo besloot Cohen zijn lezing.
De betekenis van de Hebreeuwse Universiteit in het veld van joodse studies stond centraal in de plenaire slotsessie. Deze bijeenkomst stond in het teken van het tachtigjarig bestaan van het Mandel Instituut voor Joodse Studies aan diezelfde universiteit. Martin Goodman, hoogleraar in Oxford, benadrukte de betekenis van het Jeruzalemse instituut voor alle wetenschappers op het gebied van joodse studies. „Hier spelen zich de discussies in het vakgebied af, vaak in de wandelgangen”, zei Goodman. „Goed dat er tegenwoordig e-mail is, zodat wij buiten Israël ook een beetje bij kunnen blijven.”
