Dat bleek maandag na het eerste echt inhoudelijke overleg tussen de drie partijen onder leiding van informateur Donner. De snel verslechterende overheidsfinanciën maken harde ingrepen noodzakelijk, vinden de samensprekende partijen. Zij gaan bij het maken van afspraken uit van een rapport dat de Centraal Economische Commissie (CEC) heeft opgesteld. Daarin stelt dit hoge adviescollege van het kabinet dat de werkloosheid waarschijnlijk op gaat lopen en de economische groei stilvalt.

Wil een toekomstig kabinet een begrotingsoverschot van gemiddeld 1 procent halen, dan is een bezuiniging van tussen de 6 en de 10 miljard euro noodzakelijk, berekent het CEC. In dat scenario kan de aflossing van de staatsschuld gewoon doorgaan en is er de komende vier jaar nog 2 tot 4 miljard euro beschikbaar voor nieuw beleid.

De fractievoorzitters Balkenende (CDA), Herben (LPF) en Zalm (VVD) zullen eind deze week een lijstje bij Donner inleveren met concrete bezuinigingen die zij in gedachten hebben. Het is overigens lang geleden dat een kabinet ingrijpend moest bezuinigen. Bij het aantreden van Kok I in 1994 was dat aanvankelijk het geval, maar daarna keerde het economische tij snel.

Volgens Donner verlopen de onderhandelingen tot nu toe in een zeer goede sfeer. „Er is een hoog tempo, men is concreet en constructief.” LPF en VVD zijn bereid mee te werken aan een door Balkenende voorgestelde staatkundige vernieuwing. Die houdt in dat de onderhandelaars de hoofdoriëntatie van het beleid eerst vastleggen in een kort, strategisch document. Daarin komt een overkoepelende visie op de samenleving te staan van waaruit het kabinet aan de slag zal gaan.

Over dat strategische kader moet eerst een kamerdebat plaatsvinden. Zodoende kan ook de oppositie al in een vroeg stadium meepraten over de wijze waarop de onderhandelaars het resultaat van de verkiezingen om denken te zetten in beleid.

Het is Balkenendes ideaal dat daarna een ministersploeg gevormd wordt, die het strategisch document uitwerkt in concrete plannen. Zodoende zullen coalitiefracties veel minder gebonden zijn aan het kabinetsbeleid en komt er meer ruimte voor het veel geprezen dualisme. Donner wilde maandag niet zeggen of ook deze tweede fase van Balkenendes plan door alledrie de partijen onderschreven wordt. „Dat valt buiten de informatieperiode.”

Deze week bespreken de onderhandelaars onder leiding van Donner de belangrijkste beleidsthema’s voor de komende vier jaar. De drie partijen denken het vrij snel eens te kunnen worden over het terugdringen van de overheidsbureaucratie, het vergroten van de veiligheid, het asiel- en immigratiebeleid en de inburgering van nieuwkomers. Moeilijker ligt het bij de problematiek van de arbeidsongeschiktheid en bij een generaal pardon voor illegalen.

De kans dat de sluiting van de kerncentrale Borssele wordt afgeblazen is, gezien de uitlatingen van de drie partijen, groot.