Behalve de reputatie en geloofwaardigheid van de NASA, staat de toekomst van de bemande ruimtevaart op het spel.

Nog een dodelijk ongeluk betekent vrijwel zeker het einde van het spaceshuttleprogramma. De plannen van president George Bush om astronauten naar de maan en zelfs naar Mars te sturen, kunnen dan voor jaren de ijskast in. Bovendien kan het internationale ruimtestation ISS zonder de spaceshuttle niet worden afgebouwd.

Het ontwerp van de huidige generatie ruimteveren stamt alweer uit de jaren zeventig. De eerste spaceshuttle, de ruim twee jaar geleden verongelukte Columbia, vloog voor het eerst in 1981. De voormalige Amerikaanse president Richard Nixon prees het ruimtevaartuig en zei dat het „vervoer naar de nabije ruimte tot routine zal maken.”

De eerste helft van de jaren tachtig leken het gelijk van Nixon te bewijzen, met gemiddeld vijf succesvolle lanceringen per jaar. Op 28 januari 1986 ging het echter volledig mis. Voor het oog van miljoenen televisiekijkers ontplofte het ruimteveer Challenger, 72 seconden na de start. De zeven bemanningsleden, onder wie de lerares Christa McAuliffe, vonden allen de dood.

Onderzoek wees uit dat een kapotte rubberen ring in een van de draagraketten, in combinatie met koud weer, de oorzaak was van de ramp. De fabrikant van de draagraketten had de vluchtleiding de avond voor de lancering nog gewaarschuwd dat de ringen wellicht niet bestand zouden zijn tegen de lage temperaturen die waren voorspeld voor de volgende ochtend.

Het onderzoek legde de schuld grotendeels bij de bureaucratie binnen de top van de NASA, die had geweigerd de lancering wegens de weersomstandigheden uit te stellen. De organisatie had, om vertraging te voorkomen, onverantwoorde risico’s genomen ten aanzien van de veiligheid van de astronauten, meende de onderzoekscommissie.

De NASA beloofde beterschap. Op 29 september 1988 was de Discovery de eerste spaceshuttle die weer de lucht inging. Vijftien jaar lang leek de organisatie de bemande ruimtevaart weer goed op de rails te hebben. Tot op 1 februari 2003 het ruimteveer Columbia in de atmosfeer uiteenviel bij zijn terugkeer naar de aarde. Opnieuw vonden zeven astronauten op gruwelijke wijze de dood.

Ditmaal bleek de oorzaak een afgebroken stuk isolatieschuim, dat al tijdens de lancering een gat had geslagen in het hitteschild op de linkervleugel van de shuttle. Daardoor konden hete gassen het ruimtevaartuig binnendringen. Een onderzoekscommissie stelde vast dat het ongeluk voorkomen had kunnen worden als de NASA-leiding alle veiligheidsprocedures naar behoren had gevolgd.

De NASA maakte dezelfde fouten die zeventien jaar eerder de bemanning van de Challenger noodlottig waren geworden. De vluchtleiding negeerde klachten van NASA-ingenieurs over stukken isolatiemateriaal die op eerdere vluchten waren losgeraakt. Omdat dat niet tot ongelukken had geleid, zagen de leidinggevenden het ten onrechte niet als een veiligheidsrisico, aldus het rapport.

De afgelopen tweeëneenhalf jaar hebben 20.000 NASA-medewerkers gewerkt aan verbetering van de veiligheid van de drie overgebleven spaceshuttles. Het project heeft zeker 1,4 miljard dollar gekost. Volgens NASA-directeur Michael Griffin zijn meer dan honderd „belangrijke wijzigingen” aangebracht aan het ontwerp van de ruimteveren en in de procedures rond bemande ruimtevluchten.

Zo heeft de Discovery een uitgebreid cameracircuit, waarmee de shuttle tijdens de lancering nauwlettend in de gaten wordt gehouden. Er is voor het eerst materiaal aan boord waarmee hitteschilden kunnen worden gerepareerd. Verder is de brandstoftank opnieuw ontworpen, om te voorkomen dat er nog grote brokken isolatiemateriaal van af kunnen vallen.

De commissie die het ongeluk met de Columbia onderzocht, overspoelde de NASA met aanbevelingen. Onafhankelijk experts concludeerden eind juni dat die nog niet allemaal zijn opgevolgd, zoals was beloofd, maar achtte de spaceshuttle veilig genoeg om weer de ruimte in te gaan. De NASA besloot na de vertragingen van de afgelopen jaren, direct groen licht te geven voor de lancering.

De leden van de Columbia-commissie zijn verdeeld. Sommigen menen dat herhaling van de ramp uit 2003 vrijwel uitgesloten is. Anderen vrezen dat het inmiddels behoorlijk verouderde ontwerp nog veel meer fouten bevat die tot rampspoed kunnen leiden. „De NASA is heel goed in het herstellen van zijn laatste fout”, aldus een van de panelleden.