Venter wil hiervoor samen met twee collega’s de eigen genen van een bacterie vervangen door DNA dat in het laboratorium is geproduceerd. Het materiaal waar hij mee werkt, is afkomstig van Mycoplasma genitalium, een micro-organisme met maar 517 genen. Ter vergelijking: de mens heeft er zo’n 20.000 tot 25.000.

Om te bepalen welke genen essentieel zijn voor de Mycoplasma zijn stukjes van het erfelijk materiaal verwijderd. De bacteriën die dan nog groeien, laten zien welke genen absoluut nodig zijn: tussen de 265 en 350 van de in totaal 517.

Sinds zo’n dertig jaar zijn wetenschappers in staat genen toe te voegen aan bacteriën. Het vormt de basis voor de hele biotechnologische industrie. Zo produceren micro-organismen met een speciaal gen tegenwoordig de insuline voor diabetespatiënten.

Venter gelooft dat het bouwen van een bacterie de enige manier is om te testen wat een levensvorm minimaal als genetische basis nodig heeft. Sommige biologen vergelijken dit project met het bouwen van een auto.

Het werk van wetenschappers tot nu toe is te vergelijken met het uit elkaar halen van bestaande auto’s en kijken wat er gebeurt als een Ferrari-motor in een Toyota wordt gezet. Deze methode bleek erg bruikbaar. Venters idee: leren hoe een auto in elkaar zit door er een uit losse onderdelen te bouwen.

De motor starten, dat kan wel eens het lastigste van het hele project worden. Het is namelijk de vraag of, en zo ja hoe een cel met een nagemaakt genoom echt gaat functioneren.

Maar „als de basiscel eenmaal werkt”, zijn er volgens Venter „duizenden eigenschappen die wetenschappers daaraan kunnen toevoegen en testen.” Hij ziet mogelijkheden voor bacteriën die zuurstof produceren uit zonlicht of plantenmateriaal omzetten in ethanol als brandstof.

De Amerikaanse overheid financiert Venters belofte van een zuurstofproducerende bacterie met 12 miljoen dollar -10 miljoen euro- terwijl rijke particuliere investeerders 30 miljoen dollar -25 miljoen euro- bijdragen.

Toch zijn er ook mensen die zich zorgen maken over dit geknutsel met eencelligen. Een aantal Amerikaanse overheidscommissies houdt zich bezig met de mogelijkheid dat terroristen of biologische ’hackers’ moderne technologie gaan misbruiken om nieuwe ziektekiemen samen te stellen of oude -zoals het pokkenvirus- weer tot leven te wekken. „Deze mogelijkheid moet aandacht krijgen, ook al lijkt het er niet op dat de ontwikkelingen op dit moment bioterrorisme bevorderen”, aldus John H. Marburger, wetenschappelijk adviseur in het Witte Huis.

Dat dit gevaar niet denkbeeldig is, bewees Eckard Wimmer al in 2002. Deze polio-onderzoeker aan de State University of New York slaagde er toen in een volledig poliovirus samen te stellen uit via internet bestelde stukken DNA. Opdrachtgever was het Amerikaanse ministerie van Defensie, dat daarmee wilde wijzen op de risico’s van gesynthetiseerd DNA.

Het namaken van de virale erfelijke informatie is nog gemakkelijk, vergeleken met het honderd keer zo grote bacteriegenoom. Bovendien zijn virussen geen levende organismen; ze zijn voor vermenigvuldiging volledig afhankelijk van andere levensvormen.

Dr. Smith, een van de collega’s van Venter in dit project, verwacht dat het twee jaar duurt om het genoom van de Mycoplasma-bacterie kunstmatig te vervaardigen. Het complete erfelijke materiaal bestaat uit ongeveer 580.000 DNA-basenparen, vele malen meer dan het langste stuk DNA dat tot op heden is gemaakt.

Ten slotte moet de bacteriesoort in spe nog een naam krijgen. Een van de voorstellen uit het bedrijf: Mycoplasma laboratorium.