De 80-jarige Killen exploiteert een houtzagerij en hij treedt binnen de baptistengemeente regelmatig op als lekenprediker. Dat redde hem in 1967 van een veroordeling. Killen stond toen met zeventien andere KKK-leden terecht. Zeven van hen kregen gevangenisstraffen van maximaal zes jaar. Elf van de twaalf juryleden die over Killen moesten beslissen waren overtuigd van zijn schuld. Een van hen zei echter dat hij „nooit een predikant zou kunnen veroordelen.”

Aangezien unanimiteit van de jury was vereist, betekende dat vrijspraak voor Killen. Die heeft overigens altijd ontkend dat hij ooit lid was van de Ku Klux Klan, een organisatie die uitgaat van de suprematie van het blanke ras. De KKK heeft in het verleden acties ondernomen tegen zwarte burgers, tegen blanke burgerrechtenactivisten, tegen joden en homoseksuelen. Advocaat Moran gaf deze week tijdens de eerste dag van het nieuwe proces tegen Killen toe dat zijn cliënt niet alleen lid was van de KKK, maar dat hij in 1964 zelfs de regionale leider was van deze racistische organisatie.

Killen is weliswaar vrijgesproken in een federal proces, maar de autoriteiten van de staat Mississippi hebben het onderzoek heropend op grond van „nieuwe informatie.” De zaak draait om de moord op drie burgerrechtactivisten -James Chaney, Andrew Goodman en Michael Schwerner- die in 1964 werden vermoord. Zij spoorden de zwarte bevolking aan om zich als kiezer te laten registreren, zodat men zou kunnen stemmen. Bovendien stelden zij een onderzoek in naar een incident waarbij een kerk afbrandde. Het betrof hier een zwarte oftewel Afro-Amerikaanse kerkgemeenschap.

De sheriff van Philadelphia -zelf een KKK-lid- liet de drie mannen arresteren wegens het overschrijden van de maximumsnelheid. Ze werden enkele uren vastgehouden op het politiebureau. Killen gebruikte deze tijd volgens officier van justitie Jim Hood om een aantal KKK-leden te verzamelen. De drie activisten werden weer vrijgelaten, maar kort daarna opnieuw aangehouden door de politie. Die leverde hen direct over aan de groep KKK-leden. De drie activisten werden doodgeslagen en kregen vervolgens nog een kogel door het hoofd. Hun lichamen werden later begraven onder een naburige dam in aanbouw. De auto van het drietal werd in een moeras gedumpt.

Het proces tegen Killen is niet de enige zaak die heropend is. Met meer dan twintig oude zaken is dat ook gebeurd nadat er „nieuwe informatie” bekend was geworden. Is dit toeval of is hier sprake van een trend? „Het gaat vaak niet alleen om nieuwe informatie of nieuw bewijsmateriaal dat tevoorschijn komt”, zegt analist Larry Thompson van het Brookings Research Instituut in Washington. „Er is ook een nieuwe generatie van officieren van justitie die evident frauduleuze zaken uit het verleden willen rechtzetten. Kijk bijvoorbeeld naar de zaak rond Emmitt Till, die vijftig jaar geleden werd vermoord.”

Vijftig jaar geleden werd de 14-jarige zwarte jongen Emmett Till uit Chicago door enkele blanken van zijn bed gelicht tijdens een logeerpartij bij vrienden in Mississippi. Hij werd nooit meer levend teruggezien. Till had volgens sommige bronnen gefloten naar een blanke vrouw. Dat werd hem fataal. Roy Bryant en John Milan stonden later terecht voor de moord op Till, maar de jury -geheel bestaande uit blanke medeburgers- sprak hen vrij. Later vertelde het tweetal aan het tijdschrift Look dat zij wel degelijk verantwoordelijk waren voor de moord op Till. Beide mannen zijn inmiddels overleden.

De zaak-Till is heropend, nadat twee recente filmdocumentaires over de affaire stelden dat er meer daders betrokken waren bij de moord op Emmett Till. Het graf van Till werd enkele weken geleden geopend en FBI-deskundigen onderzoeken momenteel het stoffelijk overschot. Wat hoopt men te weten te komen? „Ten eerste of het hier werkelijk gaat om het stoffelijk overschot van Emmett Till. Verdedigers van de twee daders verklaarden in het verleden herhaaldelijk dat Till nog ergens in het zuiden leeft. Verder hopen wij aanwijzingen te vinden over eventuele mededaders”, aldus FBI-woordvoerder Frank Bochte.

Hij wijst erop dat er nooit sectie is verricht op het lichaam van Till. „Wij weten niet waarom dat niet is gebeurd”, zegt Bochte, „en een halve eeuw na dato is wat laat geef ik toe, maar je weet nooit of wij wat vinden”, aldus Bochte. Thompson wijst erop dat niet alleen FBI en justitie dit soort strafdossiers met een racistisch accent definitief willen afsluiten. „Philadelphia in Mississippi heeft jarenlang geleefd met het twijfelachtige imago van een racistische stad. Sommigen gingen daar vroeger prat op, maar het algemene klimaat is veranderd. De meeste inwoners willen van dat imago af”, meent Larry Thompson.

Bestaat er geen racisme meer in Amerika? „Zeker wel, maar niet meer in die openlijke en brute vorm die wij in de jaren vijftig en zestig kenden. Het is in dit verband kenmerkend dat de Senaat eerder deze week zijn verontschuldigingen aanbood omdat hij nooit antilynchwetgeving aannam”, aldus Thompson. De Senaat in Washington verontschuldigde zich eerder deze week inderdaad formeel voor het feit dat men ondanks talloze pogingen daartoe nooit wetgeving heeft aangenomen om lynchpartijen te verbieden. Het gaat hier om moordpartijen waartegen de autoriteiten niets ondernamen en waarvan vooral zwarten het slachtoffer werden. „Het is goed dat dit gebeurt, dat die verontschuldigingen zijn uitgesproken, maar het komt allemaal wel érg laat. Voor velen helaas te laat”, aldus de zwarte dominee en burgerrechtenactivist Jesse Jackson.