Israëlische veiligheidsfunctionarissen houden er rekening mee dat Palestijnse terreurgroepen de nederzettingen zullen beschieten als de bewoners worden geëvacueerd. Een relatief rustige terugtrekking is echter essentieel voor de herstart van het vredesproces daarna.

Problemen rond de terugtrekking kunnen zich voordoen in de Israëlische samenleving zelf of worden veroorzaakt door de Palestijnen. Politie en leger houden er rekening mee dat joodse rechts-radicalen zich in de te ontruimen nederzettingen zullen verschansen. Hoe meer mensen naar de nederzettingen zullen stromen, hoe meer tijd langer de ontmanteling in beslag zal nemen.

In Israël zelf zullen demonstranten het openbare leven trachten te ontregelen door kruispunten te blokkeren. De politie overweegt bij de verwijdering van demonstranten van de straat nieuwe methodes tegen oproer te gebruiken. Daartoe behoort ”de schreeuwer”, een apparaat dat geluidsgolven produceert die nauwelijks te verdragen zijn. Deze machine is met wisselend succes op de Palestijnen en hun medestanders uitgeprobeerd die tegen de aanleg van de veiligheidsbarrière protesteerden.

Volgens berichten in de Israëlische pers overweegt de politie ook het gebruik van stinkbommen en apparaten die acute buikloop veroorzaken. Als de politie niet hard optreedt bij demonstraties kan er een grote verkeerschaos in het land ontstaan die de economie ontregelt. Als de politie wel hard optreedt, kunnen er doden en gewonden vallen. Een extra probleem is onder de demonstranten die de wegen afzetten zich veel fanatieke tieners van een jaar of veertien bevinden. De politie durfde deze jongeren totnogtoe niet hard aan te pakken.

Joodse extremisten kunnen ook proberen een aanslag te plegen op premier Ariel Sharon, andere bewindslieden of op Palestijnen. Verder houdt de politie er rekening mee dat ze de Tempelberg zullen aanvallen. Het doel van dergelijke acties is zo veel ophef te veroorzaken dat terugtrekking uit de nederzettingen niet mogelijk is.

Voor Sharon komen de problemen ook vanuit een totaal andere hoek. Het parlement beschuldigde hem dinsdag van corruptie. Drie moties van wantrouwen kregen meer voor- dan tegenstemmers. De premier overleefde deze echter doordat veel leden van de Knesset afwezig waren, zodat de moties niet het benodigde minimum van 61 stemmen verkregen.

Ook de Palestijnen kunnen voor een gecompliceerde terugtrekking zorgen. De Palestijnse leider Mahmud Abbas heeft de Palestijnse terreurorganisaties niet ontmanteld, zoals Israël en de VS hebben geëist. In plaats daarvan heeft hij met hen in de Egyptische hoofdstad Caïro een overeenkomst over een wapenstilstand bereikt. Aanvankelijk leefde in Israël de verwachting dat de Palestijnse terreurgroepen zich in elk geval tot na de terugtrekking aan de wapenstilstand zouden houden, maar dat lijkt met de dag onwaarschijnlijker.

De Palestijnse minister van Buitenlandse Zaken, Nasser al-Kidwa, zei dat alle Palestijnse milities het recht houden hun wapens te dragen „tot aan het einde van de bezetting.” Leiders van Palestijnse terreurgroepen hebben gezegd dat ze spoedig weer geweldsmiddelen zullen gebruiken. Dat betekent dat het Israëlische leger mogelijk Palestijnse delen van de Gazastrook waar het nu niet aanwezig is, opnieuw zal moeten innemen om een terugtrekking uit de nederzettingen ’onder Palestijns vuur’ te voorkomen.

De Palestijnse samenleving kampt bovendien met anarchie. Gewapende bendes bevolken de straten en zorgen voor angst onder de gewone burgers. De Palestijnse premier Ahmed Qurei dreigde dinsdag na afloop van een zitting van zijn kabinet het werk te staken als Palestijnse veiligheidstroepen niet in actie zouden komen om de rechtsorde te herstellen.

Waarnemers geloven dat er onder een meerderheid van de Israëliërs bereidheid zal bestaan tot concessies aan de Palestijnen mocht de terugtrekking deze zomer toch relatief rustig verlopen. Door verdere territoriale concessies willen ze het joodse karakter van het land waarborgen en een scheidslijn met de Palestijnen creëren die beter te verdedigen is dan de huidige. Tegelijkertijd zal Israël dan de grote nederzettingen en nederzettingenblokken in de buurt van de Groene Lijn (de grens van voor 1967) willen versterken. Dat zijn Gush Etzion ten zuiden van Jeruzalem, Ma’ale Adummim ten oosten van de hoofdstad en Ariel in Samaria, ten oosten van Tel Aviv.

Ook bestaat de kans dat na de terugtrekking het routeplan voor de vrede zal worden opgestort. Beide partijen hebben dit plan van de VS, de Europese Unie, Rusland en de VN geaccepteerd, zij het onder voorbehoud. Het routeplan stelt eisen aan beide partijen, die tegelijkertijd moeten worden uitgevoerd. De belangrijkste zijn dat de Palestijnse Autoriteit de terreurgroepen ontmantelt en dat Israël de nederzettingenactiviteiten staakt. Anders dan het Oslo-proces in de jaren negentig mondt het routeplan uit in slechts één doel: een Palestijnse staat naast Israël.

Israël en de Palestijnen kunnen een succesvol scenario bevorderen. Israël zou dat kunnen doen door de Palestijnen het perspectief van een politieke oplossing te bieden. Het zou de Palestijnen duidelijk kunnen vertellen dat ’Gaza eerst’ niet ’Gaza laatst’ betekent, en dat het bereid is tot verdere terugtrekkingen uit nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever. Het zou ook de ’buitenposten’ van de joodse nederzettingen die zonder overheidsgoedkeuring door kolonisten zijn ingericht kunnen opheffen en de uitbreiding van bestaande nederzettingen kunnen beperken.

Abbas zou de Palestijnse wapenfabrieken kunnen sluiten en sleutelfiguren op kunnen pakken die aanslagen willen hervatten. Hoe meer stappen de Palestijnen nemen om terreur te bestrijden, des te meer militaire wegversperringen kan het Israëlische leger opheffen. Die belemmeren nu in niet geringe mate de bewegingsvrijheid van de Palestijnen.

Wanneer Israël en de Palestijnen hun uiterste best doen om wederzijds vertrouwen te wekken kan de terugtrekking een succes worden en het vredesproces eind dit jaar worden hervat.