Dat stelt de Nijmeegse wetenschapper drs. M. W. G. Philipse. Hij promoveert volgende week op de vraag of van tevoren is te voorspellen of TBS’ers na hun vrijlating weer in hun oude gedrag vervallen (recidive). Philipse nam gegevens van 132 patiënten uit zeven TBS-klinieken onder de loep.

Behandelaars zijn te goedgelovig?

„Dat kun je in bepaalde gevallen zeker zeggen. TBS-patiënten zijn in staat met hun behandelaars een spelletje te spelen. Uit het onderzoek is gebleken dat mensen die meermalen zeggen dat ze heel erg spijt hebben van hun daden, later vaker terugvallen.

Mensen doen zich mooier voor dan ze vanbinnen zijn. Behandelaars kunnen daar vatbaar voor zijn. Zeker enkele jaren terug zagen ze ertegenop voortdurend achterdocht en wantrouwen jegens TBS’ers te koesteren.

De laatste jaren zie je een kentering. We gaan er nu meer van uit dat je bij sommige patiënten, psychopaten bijvoorbeeld, er steeds rekening mee moet houden dat ze je voor de gek willen houden. In ons onderzoek adviseren we nadrukkelijk om de inschatting van delictherhaling aan meer personen over te laten. Zo voorkom je dat een enkele behandelaar gemanipuleerd wordt.”

In het verleden pleegden (ex-)- TBS-patiënten ernstige delicten. Beruchte voorbeelden zijn Jan S., die het Assense meisje Chanel Naomi Eleveld in 1999 verkrachtte en vermoordde. Vorig jaar ontvoerde en misbruikte TBS’er Michel S. een Chinees meisje uit Eibergen. De zaak leidde tot in politiek Den Haag tot grote verontwaardiging, omdat justitie blunder op blunder had gestapeld.

Is het TBS-systeem min of meer failliet?
„Dat betwijfel ik. Wat is het alternatief voor een TBS-behandeling? Bij mensen die een gewone gevangenisstraf uitzitten is de recidive tweemaal zo hoog als bij TBS’ers. We merken wel degelijk dat zorg en behandeling in TBS-klinieken vruchten afwerpen. Er blijven echter altijd risico’s dat een TBS’er weer in zijn oude gedrag vervalt.”

Afgelopen week ontsnapte een TBS’er, die onder meer is veroordeeld voor een zedendelict. Kunt u zich voorstellen dat burgers bang zijn?

„Ja. Anderzijds verbaas ik me over de publiciteit rond ontsnappingen en wegblijven na verlof door TBS’ers. In vrijwel alle gevallen komt alles namelijk weer op zijn pootjes terecht.”

Sommige categorieën TBS’ers gaan vaker in de fout dan gemiddeld, concludeert Philipse. Dan gaat het onder anderen om mensen met een persoonlijkheidsstoornis (zoals extreme eigendunk), al dan niet in combinatie met een verslaving aan drank en drugs. Ook blijkt dat patiënten die tijdens hun behandeling de benen proberen te nemen, na hun vrijlating vaker in de fout gaan.

Opvallend is dat van TBS-patiënten die kampen met een psychose er na hun behandeling juist beduidend minder weer op het slechte pad komen. „Een mogelijke verklaring is dat deze problematiek in de kliniek goed is te behandelen”, aldus Philipse.