Dr. Mbillah is algemeen adviseur van Procmura, een Afrikaanse organisatie in Kenia die de dialoog tussen christenen en moslims wil bevorderen. Hij was onlangs twee dagen in Nederland te gast bij Kerkinactie, de hulporganisatie van de Protestantse Kerk, dat nauw met Procmura samenwerkt.

Procmura is opgericht in de jaren zestig van de vorige eeuw. In veel Afrikaanse landen organiseert zij bijeenkomsten tussen christenen en moslims om de dialoog te starten en op gang te houden. Procmura is werkzaam in het westelijke deel van Afrika, in landen als Ivoorkust en Nigeria, en in oostelijk en zuidelijk Afrika, in landen als Sudan, Malawi, Kenia en Ethiopië.

Ten onrechte denken velen dat Afrika altijd het toneel is van bloedige conflicten tussen religies, zegt dr. Mbillah. „Op veel plaatsen leven christenen en moslims juist in vrede samen. Dat is kenmerkend voor een eeuwenlange traditie in Afrika. Zo zijn er in landen als Senegal, Zambia, Ghana, Burkino Faso en tal van andere gebieden geen problemen. Het aantal landen waar het rustig is, overtreft ruim het aantal gebieden waar conflicten heersen.”

De twee landen met de grootste conflicten zijn Nigeria en Sudan. „Maar ook daarvan kun je niet zeggen dat religie dé oorzaak is van spanningen. Heel wat andere factoren spelen een rol. Dat maakt het zo complex om tot een duidelijke analyse en verklaring van de oorzaak van de conflicten te komen.”

In Nigeria zijn de oorzaken van bloedige treffens tussen christenen en moslims velerlei, zegt dr. Mbillah: politiek, economisch, religieus, en soms etnisch. „In Nigeria is het conflict geconcentreerd in het noordelijk deel van het land. De militaire leiders komen uit het islamitische noorden en zijn gekant tegen de huidige president, die christen is. Het is dus een politiek probleem. Veel migranten uit het zuiden die in het noorden werken, veroorzaken etnische wrijvingen met daar levende bevolkingsgroepen. Voeg daarbij ook de spanning rond de invoering van de sharia in de noordelijke deelstaten en je hebt ook het juridische aspect te pakken. De moslims zeggen dat zij het recht hebben om hun islamitische wet van Allah in de praktijk te brengen, de christenen klagen over schending van hun door Gód gegeven rechten.”

In Sudan is de situatie ook ingewikkeld. „Zelfs erg complex”, zegt dr. Mbillah. De meerderheid van de moslims is van Arabische afkomst en bevindt zich in het noorden. Ongeveer 90 procent van de zwarte Afrikanen in het land is christelijk en woont in het zuiden. „De Arabische landen steunen het noorden van Sudan, verschillende Afrikaanse landen het zuiden. Zo is er opnieuw een politiek probleem ontstaan. Gelukkig is er onlangs een vredesovereenkomst getekend waarbij het zuiden een vice-president levert en het noorden iemand van Arabische afkomst afvaardigt. De bevolking mag binnen tien jaar in een referendum bepalen in welk gedeelte van Sudan ze wil wonen.”

Procmura is actief met bemiddelingspogingen in Nigeria en Sudan, onder meer door het voeren van gesprekken. „We proberen in Nigeria duidelijk te maken dat we niet moeten spreken in termen van jouw en mijn rechten, maar we willen het midden zoeken. Dit is nog voor velen onbekend omdat men uitsluitend denkt in de rechten van de een óf de ander.”

Of Procmura successen boekt? Dr. Mibillah: „We hebben geen groot succes als we kijken naar landen als Nigeria en Sudan. Maar we kunnen wel van vooruitgang spreken als we beseffen wat er zou gebeuren als we er niet waren. Dan zou in verschillende staten de wet van de jungle geheerst hebben. In Sierra Leone zijn we erin geslaagd om christenen en moslims bij elkaar te krijgen om vrede met de rebellen te sluiten. Ook in Liberia is dat het geval. Wij stelden niet de vraag wíé er verkeerd was maar wát er verkeerd ging. Wij willen religie als deel van het probleem zien. We kunnen veel aan ontwikkelingshulp doen, maar als religie een verscheurende factor blijft, zullen projecten nooit succesvol zijn.”

Dr. Mbillah is bezorgd over de toenemende spanningen als gevolg van activiteiten van buitenaf. „Vanuit landen van het Midden-Oosten zien we het moslimfundamentalisme binnenkomen en vanuit Europa en de Verenigde Staten activistische christelijke groepen. Hierdoor ontstaan geïmporteerde conflicten. Moslims beroepen zich erop dat ze deel uitmaken van de wereldwijde ”umma”, de moslimgemeenschap, en willen hun broeders en zusters steunen. Christenen beschouwen zich als leden van het Lichaam van Christus en helpen hun geloofsgenoten. In de praktijk leidt dat vaak tot radicalisering van opvattingen aan beide zijden.”

Sinds de jaren zeventig hebben deze beide richtingen volgens dr. Mbillah veel problemen in Afrika veroorzaakt. „Veel christenen brachten daar hun boodschap en vluchtten weg toen de strijd losbarstte en zij bevreesd werden voor hun veiligheid. Maar zij lieten tal van slachtoffers achter. Zo is het ook de moslims vergaan. Zij hebben Afrikanen met hun leer willen indoctrineren. Vooral na de aanslagen in Amerika en de oorlogen in Afghanistan en Irak zijn de conflicten hoog opgelopen.”

Het is moeilijk om het aantal christenen en moslims in Afrika te schatten omdat beide partijen de cijfers opblazen. Dr. Mbillah, die zelf voorganger is van de Presbyterian Church of Ghana, schat in dat 40 procent van de Afrikaanse bevolking uit christenen bestaat en dat tevens 40 procent moslim is. De Ghanees hoopt dat de aanhangers van beide religies er oog voor krijgen dat godsdienst mensen het geweld juist moet doen afzweren. „Er is de afgelopen drie jaar een betere verstandhouding op dit punt gekomen en ook groeit het besef dat het om religieuze redenen elkaar doden in strijd is met de Afrikaanse traditie. Gelukkig zijn er tekenen van hoop.”