Het voorliggende document kan alleen in werking treden als elk van de 25 naties die zijn aangesloten bij de Unie er afzonderlijk haar goedkeuring aan hecht. Inmiddels hebben er twee een negatief vonnis geveld.

Toch klonk woensdagavond vanuit Brussel de boodschap: „Het ratificatieproces moet doorgaan.” Op die wijze reageerden in een gezamenlijk communiqué de voorzitters van de Europese Commissie, de Europese Raad en het Europees Parlement, respectievelijk Barroso, Juncker en Borrell, op de uitslag van het referendum in Nederland.

„Ook de andere volkeren hebben het recht zich uit te spreken. We moeten hun eveneens de gelegenheid bieden een intense discussie te voeren”, benadrukte premier Juncker van Luxemburg, die gedurende dit halfjaar als hoofd van de EU fungeert. De Franse president Chirac en de Duitse bondskanselier Schröder lieten eenzelfde geluid horen en probeerden daarmee uit te stralen dat de crisis eensgezind wordt aangepakt.

Een onzekere factor in dit verband vormt echter de opstelling van Groot-Brittannië. Minister van Buitenlandse Zaken Straw herhaalde dat hij aanstaande maandag in het parlement een verklaring zal afleggen. Tot dusver omzeilt hij een antwoord op de vraag of het kabinet van premier Blair het voor het voorjaar van 2006 geplande referendum handhaaft of afgelast.

De regeringsleiders zullen over de recente ontwikkelingen met elkaar van gedachten wisselen op hun top van 16 en 17 juni. Barroso riep tijdens een persconferentie op, waarschijnlijk vooral bedoeld voor de Britten, vooraf geen eigen initiatieven te ontplooien. Hij onderstreepte het belang van een gemeenschappelijke benadering en drong erop aan „met vastberadenheid de wil uit te dragen om vooruit te komen.” Juncker voegde daaraan toe: „Het stoppen van het ratificatieproces mag geen eenzijdige beslissing zijn.”

„Er is een ernstig probleem. We constateren dat de mensen niet meer dromen van Europa”, zei een teleurgestelde Barroso.

„De angst is sterker dan de droom”, analyseerde Borrell op zijn beurt. Volgens hem steunt een meerderheid van het EP de opvatting dat ook de overige lidstaten hun standpunt over de grondwet kenbaar moeten kunnen maken.

Tot dusver gaven er negen landen groen licht. In acht daarvan gebeurde dat via een stemming in het nationale parlement. Alleen in Spanje resulteerde tot nu toe een volksraadpleging, die daar in februari werd gehouden, in een ja.

Juncker stelde vast dat er elders in de wereld, zoals in de VS en in Azië, onzekerheid heerst over welke richting Europa opgaat. „Dat betekent voor ons een riskante situatie. Dit tast de wereldwijde invloed van de EU aan. Daarom dienen we te tonen dat we de weg die we zijn ingeslagen, niet zullen verlaten.”

Aanvankelijk lag het in de bedoeling de top over twee weken vooral te wijden aan de onderhandelingen over de meerjarenbegroting van de Unie voor de periode 2007 tot en met 2013. Juncker zei woensdagavond dat het zijn inzet blijft dat dossier dan tot een goed einde te brengen. „Het nee van Frankrijk en Nederland zet ons sterker onder druk om een akkoord te bereiken en daarmee te laten zien dat de EU gewoon functioneert.”

Barroso deelt die zienswijze en deed een beroep op „het verantwoordelijkheidsbesef van alle leiders.” De meningen over de hoogte van het budget en over de verdeling van de uitgaven en de lasten zijn sterk verdeeld.