In de Amerikaanse staat Kansas liep de discussie al hoog op. Tijdens een driedaagse hoorzitting, onder leiding van de onderwijsraad van die staat, pleitten 23 hoogleraren en docenten ervoor leerlingen niet alleen bekend te maken met de darwinistische gedachte dat planten en dieren uit elkaar ontstaan zijn door mutaties en natuurlijke selectie. Ook Intelligent Design (ID), dat stelt dat soorten het intelligente ontwerp zijn van een programmeur, zou vast onderdeel van de biologielessen moeten zijn.

Evolutionisten kwamen niet naar de zitting. Zij stellen dat ID geen wetenschappelijke theorie is, maar verkapt creationisme. Verder vinden ze dat de scheiding tussen kerk en staat in het geding is als deze visie op het lesprogramma komt.

Nederlandse wetenschappers en politici zijn, net als hun Amerikaanse collega’s, niet bereid een discussie aan te gaan over Intelligent Design. Daarmee blokkeren ze op voorhand het initiatief van minister Van der Hoeven (Onderwijs), terwijl andere partijen, die wel wat in ID zien, openstaan voor zo’n gesprek.

Tijdens de hoorzitting in Topeka, de hoofdstad van Kansas, wezen pleitbezorgers van ID-onderwijs erop dat de bewijsvoering van evolutionisten veel vragen over het ontstaan en de complexiteit van soorten onbeantwoord laat. Zij stelden dat ID in veel gevallen uitkomst biedt. Onderwijs in beide theorieën zou de leerling een vollediger wetenschappelijk beeld bieden.

Wanneer leerlingen een onderwerp in de vorm van een tegenstelling gepresenteerd krijgen en argumenten aan kunnen dragen voor de ene of de andere mening, „krijgen ze iets” met het onderwerp, stelt D. Ely, hoogleraar biologie aan de universiteit van Akron. „Als kind leerde ik over het communisme. Je moet beide meningen begrijpen.”

B. Leonard, biologieleraar in de staat Ohio, is een van de auteurs van het leerplan ”Kritische analyse van evolutie” dat in die staat wordt gebruikt. Hij zei dat de vele positieve reacties laten zien dat het bij studenten in goede aarde valt.

De tactiek van advocaat P. Irigonegaray, de belangenbehartiger van de voorstanders van de evolutietheorie tijdens het proces, was het gesprek af te leiden van wetenschappelijke zaken. Daarnaast schilderde hij de voorstanders van ID-onderwijs af als religieuze extremisten.

Zo vroeg hij aan iedere aanwezige hoe oud de aarde volgens hem of haar is, om daarmee te peilen of ze voor de bijbels-orthodoxe schatting van 5000 tot 10.000 jaar kozen of voor de evolutionistische aanname van 4,5 miljard jaar. Van dertien ondervraagden lieten er elf weten de gedachte te verwerpen dat de ene soort door evolutie uit de andere is ontstaan en dat de mens afstamt van een diersoort.

ID gaat uit van een ontwerp, maar laat in het midden of God de Ontwerper is of een andere drijvende kracht, omdat dit niet wetenschappelijk te onderzoeken valt. Volgens tegenstanders bestaat het ’gevaar’ dat docenten ingaan op de ontwerper als leerlingen daarover beginnen.

Hoe docenten met vragen over de schepper moeten omgaan, daarover verschillen de meningen. Onderwijsraadlid K. Martin denkt dat de vraag naar de scheppende kracht best door de leerkracht besproken kan worden. „Het gaat hierbij niet om godsdienst, maar om het helpen van een leerling.” Anderen zeggen dat het verstandig is leerlingen met die vraag door te verwijzen naar hun ouders of een kerkelijke leider. Ook zou het verstandig zijn de discussie „op dat punt af te kappen en op een later tijdstip buiten het klaslokaal verder te voeren.”

De onderwijsraad van Kansas zal deze zomer stemmen over het voorstel om Intelligent Design naast de evolutietheorie op het lesprogramma te zetten. Volgens tegenstanders staat de uitslag al vast, aangezien de raad sinds vorig jaar voornamelijk uit evangelische christenen bestaat, die voor hun verkiezing beloofden naast de evolutietheorie ook ID in te voeren.

Of de rechter Intelligent Design op scholen toestaat, zal dit najaar blijken. Sinds vorig jaar herfst krijgen leerlingen van een school in Dover in de staat Pennsylvania te horen dat de evolutietheorie geen feit is en dat er goede boeken over ID zijn, waarop een groepje ouders een proces aanspande tegen dit besluit. De rechterlijke uitspraak zal ook gevolgen hebben voor de discussie over evolutionisme en ID in andere Amerikaanse staten.

De hoorzittingen in Kansas hadden precies tachtig jaar na het spraakmakende ”Monkey Trial” plaats. Bij dit proces werd John Scopes veroordeeld voor overtreding van een wet die verbood om les te geven in Darwins opvatting dat mensen van apen afstammen.