De Onderwijsraad, het belangrijkste adviesorgaan van minister Van der Hoeven van Onderwijs, vindt dat gemeenten onder voorwaarden leerlingen mogen toewijzen aan verschillende scholen. Het doel van de spreiding moet integratie en bestrijding van (taal)achterstanden zijn. Spreiding op basis van etnische afkomst is verboden, maar spreiding op basis van feitelijk vastgestelde leerachterstanden niet, zo staat in een advies dat woensdag is gepresenteerd. De raad vindt dat orthodoxe scholen met een strikt toelatingsbeleid, zoals reformatorische en joodse, niet mee hoeven te werken aan de spreiding.

CDA-kamerlid De Vries staat zeer terughoudend tegenover het raadsadvies. Hij vindt dat gemeenten scholen niet mogen dwingen bepaalde leerlingen te accepteren. Scholen moeten wel een bijdrage leveren aan de integratie, maar van dwang mag geen sprake zijn. Scholen die dwarsliggen en niet mee willen werken aan integratie moeten door de minister op de vingers worden getikt, aldus De Vries.

De CDA’er benadrukt het belang van draagvlak bij ouders en scholen. Als er geen draagvlak is, gaan ouders de plannen blokkeren en hun kinderen naar scholen buiten de gemeente sturen, de zogeheten witte vlucht.

ChristenUnie-kamerlid Slob en zijn SGP-collega Van der Vlies zijn ook tegen dwang. Slob vindt het onjuist dat ouders hun keuzevrijheid kwijtraken. Van der Vlies wil dat scholen die veel kinderen met achterstanden opvangen, extra geld krijgen.

Ook minister Van der Hoeven van Onderwijs (CDA) twijfelt aan de noodzaak van gedwongen spreiding. Ze vindt dat scholen en gemeenten als gelijkwaardige partners oplossingen moeten bedenken. Ze zal later schriftelijk reageren op het advies van de Onderwijsraad.

De Onderwijsbond CNV stelt de keuze van de ouders voorop. Het heeft volgens voorzitter Barth geen zin een witte school te dwingen achterstandsleerlingen op te nemen, want dat jaagt witte kinderen weg. „Desnoods stichten ouders die dat niet willen een peperdure privé-school. Mengen is een loffelijk streven, maar alleen door overtuigingskracht en het zichtbaar maken van de kwaliteit van scholen”, aldus Barth.

H. Strietman, directeur van de Besturenraad, vindt dat het onderwijs te veel de lasten van integratie krijgt toegeschoven, terwijl de kern van het probleem bij evenwichtig huisvestingsbeleid ligt.

De Rotterdamse wethouder Geluk (CDA) vindt het jammer dat de Onderwijsraad spreiding op basis van etnische afkomst afwijst. Het gemeentebestuur van de havenstad wilde in het basisonderwijs gaan werken met dubbele wachtlijsten om scholen gemengd te houden.

Openbare basisschool De Pijler in Rotterdam-Zuid werkt al drie jaar met twee wachtlijsten. Op de ene staan buitenlandse kinderen, op de andere Nederlandse. Dit systeem is volgens de Onderwijsraad discriminerend, omdat het is gebaseerd op etniciteit. Wachtlijsten die zijn gebaseerd op (taal)achterstanden zijn wel toegestaan. Rotterdam zal daar nu mee gaan werken.

VVD-kamerlid Balemans vindt het prima als de havenstad achterstanden als uitgangspunt neemt. „Of het nu linksom of rechtsom gebeurt, dat maakt ons niet uit”, aldus de liberaal. Hij is ingenomen met het advies van de Onderwijsraad over de mogelijkheden voor gedwongen spreiding. Hij wil echter niet dat de overheid van bovenaf alles oplegt. Hij vindt dat gemeenten en scholen zelf verantwoordelijk zijn. De VVD’er maakt zich niet zo druk over mogelijke dwang. Van hem hoeft de gemeente niet meteen een stok achter de deur te hebben om onwillige scholen mee te krijgen, al sluit hij de noodzaak ervoor niet uit. Scholen zien volgens hem best het belang van spreiding in.

De PvdA kan zich goed vinden in het advies van de Onderwijsraad. De partij presenteerde ongeveer een maand geleden een eigen plan waarin gemeenten een zogeheten ”leerlingpopulatieplan” moeten maken dat is gebaseerd op de voorkeuren van ouders. In het uiterste geval zouden gemeenten van deze voorkeuren af mogen wijken en leerlingen met achterstanden tegen de wil van ouders op een bepaalde school plaatsen.