Typeringen van ds. H. G. Abma zoals ze dinsdagavond klonken in de Goudse St.-Jan. Daar werd een lijvig boek met de gebundelde partijredes van de vroegere SGP-voorman overhandigd aan zijn weduwe, J. H. Abma-Leenmans, algemeen partijvoorzitter W. Kolijn en huidig fractievoorzitter ir. B. J. van der Vlies. „De inhoud is het meer dan waard om aan de vergetelheid te worden ontrukt. Waar nodig als eerherstel”, aldus Van der Vlies.

De verschillende sprekers verzwegen niet dat de verhouding tussen de predikant, die tientallen jaren het gezicht van de SGP bepaalde, en een gedeelte van zijn achterban moeizaam was. Volgens ds. G. H. Abma trad er een vrij grote mate van vervreemding op doordat zijn vader andere thema’s aansneed en door zijn taalgebruik, humor en ironie. „Qua diepste drijfveer paste vader zeker in de SGP, qua sfeer niet altijd. Thuis hadden we de indruk dat de partijdag een soort Poolse landdag was. Zo tegen het eind van de kortste maand was de spanning bij ons thuis voelbaar.”

Abma’s taalgebruik was heel anders dan dat van zijn voorganger, ds. P. Zandt, maar zijn opvattingen waren onverbloemd staatkundig gereformeerd, benadrukte drs. J. Mulder, eindredacteur van de bundel. „Dit boek is als een politiek testament, dat na het verdwijnen van de ruis rond zijn persoon als een monument kan worden opgericht.”

Elke periode heeft zijn eigen leider met zijn eigen stijl, zei Mulder. „Na de mobilisatiefase onder ds. Kersten en de conserveringsfase onder de vaderlijke leiding van ds. Zandt was vanaf 1961 de meer visionair ingestelde ds. Abma partijvoorzitter. Hij sloot ten volle bij hun gedachtegoed aan, maar ging een stap verder: hij analyseerde de tijd, stelde de diagnose en gaf een recept, terugkeer naar Gods geboden.”

Kuypers antithese was ds. Abma wezensvreemd. „Hij kón het welzijn van het volk niet uit het oog verliezen. Daarom besteedde hij nauwelijks aandacht aan Kuyper. Wel citeerde hij Groen van Prinsterer met grote regelmaat.”

De samenstellers van de bundel kwamen onder de indruk van „het schriftgebonden woordgebruik van ds. Abma. Zijn taalgebruik was niet altijd toegankelijk. Hij maakte veel woorden zelf. De een vond het geniaal, de ander profaan”, aldus Mulder.

Ds. Abma jr. omschreef zijn vader gisteravond als een introverte man, die echter op de preekstoel zijn binnenste naar buiten keerde. Dan sprak hij, de blik schuin omhoog, de hand vaak op het hart. „Een markante persoonlijkheid”, noemde Van der Vlies hem.

Volgens dr. W. Fieret bleef ds. Abma ook in de Tweede Kamer dienaar van het Goddelijke Woord. De predikant-parlementariër wees mensen op hun zielenheil, maar zocht ook het heil van de samenleving. Hij was een erflater van de theocratische gedachte. Gods heilzame geboden zag hij als een deugdelijk fundament voor de samenleving.

Roerig was de periode waarin ds. Abma kamerlid was, memoreerde ir. H. van Rossum, die veertien jaar met hem in de groene bankjes zat. Ds. Abma hield zich bezig met onderwijs en binnenlands bestuur, waar de roep om democratisering klonk. De SGP-leider verzette zich tegen grotere volkssoevereiniteit. „Heel fijnzinnig liet hij een principieel licht op voorstellen vallen. Zo noemde hij de regeringsverklaring van het kabinet-Den Uyl een stuk waarin God verachtelijk was een plaats ontzegd.”

Abma’s rede over de vrijlating van de Drie van Breda trok alom de aandacht en werd zelfs geciteerd op de voorpagina van de Jerusalem Post. Ook over zijn verdediging van een initatiefwetsvoorstel rond abortus provocatus wordt nog altijd gesproken.

„Het optreden van ds. Abma werd gekenmerkt door grote bescheidenheid; een schaars artikel in de politiek”, aldus de hoogbejaarde Van Rossum. Hij noemde de goede verhouding tussen ds. Abma en minister Wiegel als oorzaak van de forse toename van het aantal SGP-burgemeesters in die tijd.

Dr. ir. J. van der Graaf, voormalig algemeen secretaris van de Gereformeerde Bond, typeerde ds. Abma als theocraat. Diep was de SGP-leider ervan overtuigd dat de autoriteit van Gods Woord niet afhankelijk is van een meerderheid onder de kiezers. In de politiek bleef hij zijn roeping als dominee trouw: hij riep op tot bekering. In „abmaïaanse volzinnen” hield hij staande dat de overheid de regel van Gods heilige wet behoort aan te leggen. Tot welzijn van heel het volk.