moet een gemeentelijk alcoholbeleid aandacht hebben voor deze problematiek en zaken die daarmee samenhangen. Steeds meer tieners vanaf een jaar of dertien uit plattelandsgemeenten beginnen een keet. Ze richten een oude schuur of caravan in als plek om gezellig samen te komen zonder toezicht van hun ouders. Bovendien is de drank in de keet veel goedkoper dan in de horeca. Naast de positieve aspecten die keten hebben voor de jeugd brengen ze helaas ook een aantal duidelijk te benoemen risico’s met zich mee.

Indrinkplek
We moeten ons realiseren dat het alcoholgebruik van Nederlandse tieners tot een recordhoogte gestegen is. We horen bij de topdrie van Europese landen. Bovendien zien we dat alcoholgebruik zich steeds meer afspeelt rondom de eigen haard. De grootste uitschieters qua alcoholgebruik vinden we op de bekende jongerencampings langs de Noordzeekust tijdens de zomermaanden, bij leden van studentenverenigingen en in keten. Gemiddeld drinkt een keetbezoeker ongeveer een half krat bier per avond.

De meeste keten zijn meerdere avonden in de week open en dienen vooral als indrinkplek voor het uitgaan. De gevolgen van het gebruik van dergelijke grote hoeveelheden alcohol zijn ondubbelzinnig. Het verhoogt risico’s op een black-out, alcoholvergiftiging, ongelukken en agressief gedrag. Overmatig drinken wordt in verband gebracht met maar liefst zestig ziektebeelden.

Hersenschade door alcohol uit zich in aantasting van de creativiteit, flexibiliteit en in afname van geheugenfuncties. Daarnaast lopen tieners die al op jonge leeftijd alcohol drinken een sterk vergrote kans om later alcoholverslaafd te raken. Een andere relevante factor is de ontremmende werking van alcohol op seksuele gedragingen. Omdat in keten vrijwel nooit toezicht aanwezig is van (nuchtere) volwassenen weten we dat overmatig alcoholgebruik extra gemakkelijk leidt tot ongewenste situaties.

De risico’s van het overmatig drankgebruik door jongeren in keten zijn indrukwekkend. Ook is er sprake van brandgevaar en niet zelden van overlast voor de omgeving. Gemeenten zullen dus met een reactie moeten komen. Het probleem is dat keten vaak op eigen terrein staan. In principe mogen jongeren daar doen en laten wat ze willen. Wat kunnen gemeenten dan wel doen?

Onder de titel ”Keten en hokken: verbieden, reguleren of gedogen?” heeft STAP onlangs een landelijke studiedag voor gemeenten georganiseerd. Doel van de studiemiddag was gemeenten in gesprek te brengen over het onderwerp keten en de positie die gemeenten kunnen of moeten innemen.

Ouders
Een lokaal ketenbeleid is een essentieel onderdeel van een gemeentelijk alcoholbeleid. Het gaat daarbij in de eerste plaats om het beschermen van de gezondheid van jonge mensen en zeker niet alleen om overlastbestrijding. Een gemeente die zich hoofdzakelijk richt op overlastpreventie doet aan struisvogelpolitiek. Zolang de jongeren op het eigen erf blijven en anderen met rust laten lijkt er weinig aan de hand. En zo blijft het excessieve alcoholgebruik ongemoeid.

Gemeenten die wel oog hebben voor de risico’s van alcohol en niet willen dat er in hun keten veel wordt gedronken, benutten daarentegen een kans om het taboe op overmatig alcoholgebruik te doorbreken. En dan draait het opeens niet meer alleen om de keetbewoners. Ook ouders worden op hun verantwoordelijkheid aangesproken. Jongeren die overmatig drinken worden uitgedaagd na te denken over de risico’s van alcohol. Strikt genomen gaat het niet alleen om het fenomeen keet maar om de doorgeslagen tolerante houding in onze samenleving ten aanzien van alcohol.

Daar waar keten tot zichtbare overlast leiden en brandonveilig zijn zal een gemeente toch eerst deze zaken moeten aanpakken. Dat zijn zaken die op korte termijn spelen. Alcoholpreventie is vooral iets van de langere termijn.

Er is een aantal wettelijke mogelijkheden om keten die over de schreef gaan daarop aan te spreken. Openbare orde aspecten, drank- en horecawetgeving en het bestemmingsplan zijn duidelijke aanknopingspunten. Het is echter al gebleken dat gemeenten die uitsluitend met de wet in de hand alle keten willen aanpakken niet ver zullen komen.

Minstens zo veel waarde wordt dan ook gehecht aan het benaderen van ouders van bezoekers en van eigenaren van het terrein waarop de keet staat. Sommige gemeenten nemen nu al de moeite alle ouders persoonlijk te benaderen en hen aan te spreken op hun verantwoordelijkheid.

Ingedamd
Een ander belangrijke taak is het vergroten van draagvlak voor het gemeentelijk beleid bij partijen zoals scholen, sport- en buurtverenigingen en kerkelijke organisaties. Keten zijn onderdeel van een lokale cultuur waarvan ook deze partijen deel uitmaken. Hun rol is cruciaal. De verantwoordelijkheid voor de jeugd houdt immers niet op bij het gemeentehuis en de ouders. Ook kerkelijke organisaties hebben een belangrijke rol te vervullen. Veel keten staan in regio’s waar het traditionele protestantse geloof nog volop wordt beleden en waar jongeren excessief drinken probleemloos combineren met trouw kerkbezoek.

Ik pleit niet voor een compleet verbod op keten, maar voor een regulerende aanpak. De groei van het aantal keten moet nadrukkelijk worden ingedamd. Alcoholgebruik, vooral bij de jongste bezoekers, is onacceptabel. Organisaties moeten met jongeren nadenken over een veilige en leuke invulling van hun vrije tijd. Ook daar komt de verantwoordelijkheid van de gemeente om de hoek kijken. Te veel voorzieningen voor jongeren zijn in het verleden wegbezuinigd. De keuze van jongeren voor een eigen honk is daarom zo gek nog niet.

De auteur is projectcoördinator Lokaal Alcoholbeleid van Stichting Alcoholpreventie (STAP) en heeft onderzoek gedaan in ruim vijftig keten.