De energiebedrijven, waarvan de aandelen nu nog in handen zijn van provincies en gemeenten, hebben in het verleden hun hele hebben en houden ondergebracht in geheime leasecontracten met Amerikaanse investeerders. De Amerikanen behaalden daardoor belastingvoordeel, dat ze deelden met de Nederlandse bedrijven. Die constructie dreigt de ondernemingen op hoge kosten te jagen. De leasecontracten lopen nog jaren door, maar bij opsplitsing van de bedrijven wordt niet voldaan aan de contractvoorwaarden en kunnen de Amerikaanse investeerders geld eisen.

Volgens CDA-Tweede-Kamerlid Hessels kan het daarbij gaan om 3 tot 5 miljard euro. De grootste regeringspartij wil eerst nader onderzoek naar de contracten, voordat het wetsvoorstel in behandeling wordt genomen. VVD-kamerlid De Krom wil hierover meer te weten komen via hoorzittingen van de Tweede Kamer, maar ziet in het rapport geen reden terug te komen op zijn steun aan het wetsvoorstel van minister Brinkhorst (Economische Zaken). Dat laatste geldt ook voor PvdA-kamerlid Crone.

Minister Brinkhorst van Economische Zaken denkt dat eerlijke concurrentie in een vrije energiemarkt alleen mogelijk is als de netwerkbedrijven volledig onafhankelijk zijn van de leveranciers. De netwerkbedrijven moeten concurrerende leveranciers tegen redelijke tarieven toegang geven tot hun leidingen. Zo kunnen de klanten de voordeligste leverancier kiezen.

Het wetsvoorstel gaat uit van een volledige splitsing van het eigendom en gaat daarmee veel verder dan wetgeving in andere Europese landen. Daar wordt volstaan met een juridische afsplitsing en kunnen de netwerkbedrijven dus deel uit blijven maken van de concerns die ook energie produceren en leveren.

Dat laatste willen de Nederlandse energiebedrijven ook in ons land. Ze dachten in gesprekken met topambtenaren van het ministerie van Economische Zaken overeenstemming te hebben bereikt over een alternatief, waar in eerlijke concurrentie niet wordt gewaarborgd door splitsing van eigendom maar door regels. Die mogelijkheid oppert ook het CPB. De energiebedrijven, verenigd in EnergieNed, zien in het CPB-rapport steun voor hun standpunt.

Minister Brinkhorst van Economische Zaken houdt ook na het CPB-rapport vast aan zijn wetsvoorstel en zegt dat het alternatief van meer regels ook leidt tot meer administratieve lasten. Ook Brinkhorst voelt zich gesteund door het CPB-rapport, omdat daarin wordt bevestigd dat volledige splitsing van eigendom de beste waarborg biedt voor eerlijke concurrentie.

De Nederlandse energiebedrijven vrezen dat ze na opsplitsing in een vrije Europese markt relatief klein zijn ten opzichte van grote buitenlandse energieconcerns en daardoor een makkelijke prooi voor overname.