De betrekkingen tussen beide landen kenden hun hoogte- en dieptepunten. Rusland was een van de eerste staten die Israël erkende toen het in 1948 werd opgericht. Maar het land verbond zich al snel met de Arabische regimes. Na de Zesdaagse Oorlog van 1967 verbrak het de diplomatieke betrekkingen met de joodse natie en het ging zelfs over tot het steunen van Palestijnse terreurbewegingen.

In oktober 1991, vlak voor het uiteenvallen van de Sovjet-Unie, werden de diplomatieke banden weer hersteld. Reden voor het opnieuw aangaan van de relatie was toen de internationale vredesconferentie in Madrid, die eind oktober 1991 in de Spaanse hoofdstad van start ging. Daarvoor had Israël een consulair kantoor in de Nederlandse ambassade in Moskou.

Gedurende het presidentschap van Boris Jeltsin (1991-1999) waren de banden relatief goed, vooral wat de handel betreft. Door de invloed van de pro-Arabische minister van Buitenlandse Zaken (1996-1998) en premier (1998-1999) Jevgeni Primakov bekoelden ze weer. Volgens een hooggeplaatste functionaris op het ministerie van Buitenlandse Zaken in Israël zijn de betrekkingen goed geworden onder president Poetin, die in eerdere functies Israël overigens al twee keer bezocht.

Door de komst van immigranten uit de voormalige Sovjet-Unie is er een grote Russische invloed ontstaan op de Israëlische kunst en cultuur. Tussen beide landen bestaat een belangrijke culturele uitwisseling. Russische artiesten treden in Israël op en Israëlische artiesten in Rusland. Vele literaire werken worden vertaald in het Russisch en in het Hebreeuws.

Op diplomatiek niveau zijn de contacten nauw. Premier Ariel Sharon, president Moshe Katsav, andere politieke leiders en Knesset-leden zijn in Rusland op bezoek geweest. Bewindslieden van beide landen voeren regelmatig telefoongesprekken. De diplomatieke dialoog tussen Jeruzalem en Moskou is intensiever dan die tussen Jeruzalem en de West-Europese hoofdsteden.

De handel tussen beide landen neemt elk jaar toe. De totale waarde van de import en export samen bedroeg in 2004 1,2 miljard dollar. Deze heeft betrekking op elektronica, telecommunicatie, voedsel en medicijnen. Ruslands handel met Israël is groter dan die met alle Arabische landen samen.

Volgens een functionaris bij Buitenlandse Zaken speelt Rusland een constructieve rol in het vredesproces. Acht maand geleden was Moskou nog aarzelend over het ontruimingsplan van de joodse nederzettingen in de Gazastrook en vier op de Westelijke Jordaanoever, maar nu staat het Kremlin er volledig achter. De Russische regering steunt ook het vredesplan voor het Midden-Oosten dat in de kast ligt, de zogeheten routekaart voor de vrede.

Wat beide landen eveneens bij elkaar brengt, is de strijd tegen het terrorisme. Israël heeft te kampen met terreur van radicale Palestijnen, Rusland van Tsjetsjenen. Volgens berichten in de Israëlische media zouden Israëlische antiterreurdeskundigen de Russen voorlichting geven over hoe de strijd aan te pakken.

Beide landen verschillen op enkele punten echter ook diepgaand van mening. In de eerste plaats is er de Russische steun voor het nucleaire programma van Iran. Russische bedrijven helpen mee bij de ontwikkeling van de nucleaire reactor in Bushehr. Iraanse leiders zeggen dat het programma bestemd is voor vredelievende doeleinden, maar Israël en andere landen vrezen dat Teheran in het geheim werkt aan de ontwikkeling van atoomwapens. Voor Israël is de bedreiging het grootst, omdat Iran openlijk heeft gezegd dat dat land geen bestaansrecht heeft.

Maar volgens Poetin heeft Israël niets te vrezen. In een interview met het Israëlische kanaal Eén Televisie zei hij dat zijn land er tegen is dat Iran nucleaire wapens verwerft. Het akkoord tussen Rusland en Iran bepaalt dat Rusland het nucleaire materiaal van het station in Bushehr terug kan vragen.

Een ander punt van frictie is het Russische plan om SA-18-luchtdoelraketten te leveren aan Syrië. Israëlische politici vrezen dat de raketten in handen zullen vallen van terreurgroepen als de Hezbollah, omdat Syrië terreurbewegingen steunt. Maar volgens Poetin staan de raketten op vrachtwagens en ze zouden niet in het geheim overgegeven kunnen worden aan terreurorganisaties. „Verder hebben onze militairen het recht om deze te controleren en te inspecteren op de plaatsen waar ze zijn opgeslagen en gestationeerd”, aldus de Russische president.

Ook zou Israël graag zien dat Moskou meer doet aan de bestrijding van antisemitisme in de Russische samenleving. De houding van Poetin en zijn collega’s zelf is goed, aldus Israëlische bronnen, maar in de praktijk treedt de rechterlijke macht te weinig op tegen anti-joodse uitlatingen in de media.

„Poetin zelf heeft zijn sympathie onder woorden gebracht voor vroegere Russische burgers die nu Israëlische staatsburgers zijn en het slachtoffer zijn geworden van terroristische incidenten”, zegt dr. Stefani Hoffman, de vroegere directeur van het Marjorie Mayrock Centrum voor Sovjet- en Oost-Europese studies van de Hebreeuwse Universiteit van Jeruzalem. „De Russen zijn niet onverschillig over het lot van hun volksgenoten in Israël. Aan de andere kant krijgen de mensen in Israël het gevoel dat de sympathie niet zo veel waard is als ze hun vijanden helpen te bewapenen. Dat is het probleem.”

Poetin zal volgens het voorlopig programma ontmoetingen hebben met president Katsav, premier Sharon en minister Shalom van Buitenlandse Zaken. Hij brengt ook een bezoek aan het holocaustmuseum Yad Vashem. Vrijdag gaat hij naar Ramallah voor een ontmoeting met de Palestijnse leider Mahmud Abbas.

Volgens het voorlopig reisplan begint Poetin met een bezoek aan een Rusisch-orthodoxe kerk op de Olijfberg. „Hij gaat naar de kerk op christelijke feestdagen”, zegt Hoffman. „Voor een deel is dat omdat Poetin probeert een patriottisch gevoel te cultiveren. De meeste mensen in de Russische republiek zijn etnische Russen en belijden het Russische-orthodoxe geloof - hoewel ze er misschien niet actief in zijn. Het maakt deel uit van de nieuwe Russische identiteit.”