Geraakt door het onrecht en het lijden in het oosten van de Democratische Republiek Congo, verlieten Camille en Esther Ntoto in 2005 de Verenigde Staten. „Ik voelde sterk dat God ons naar het oosten van Congo riep”, zegt Camille. Samen met zijn vrouw richtte hij de organisatie Africa New Day op, om jonge Congolezen toe te rusten. Goma werd hun thuis — een stad waar ook destijds geweld, verkrachtingen en de rekrutering van kindsoldaten al aan de orde van de dag waren.

Twee decennia later is de situatie nog altijd kritiek. De afgelopen maanden laaide het geweld op. Rebellengroep M23 leverde felle strijd met het Congolese leger. Goma lag midden in de vuurlinie en viel na hevige gevechten in handen van de opstandelingen. Voor hun eigen veiligheid verblijft het christelijke Congolese echtpaar momenteel in België, vanwaaruit zij de tientallen lokale medewerkers aansturen.

Hoe is de situatie op dit moment in Goma?

„De situatie is momenteel erg precair. De rebellengroep M23, gesteund door buurland Rwanda, heeft meerdere steden ingenomen, waaronder Goma. Ze zaaien terreur. Er zijn veel incidenten geweest van diefstal, gedwongen rekrutering van jongeren in hun gelederen en inbeslagname van huizen met geweld. Voor de bevolking wordt het leven steeds gevaarlijker.”

Is jullie kantoor nog getroffen?

„Tot nu toe zijn we niet direct doelwit geweest; Africa New Day heeft een goede reputatie. Maar onlangs kwam er een groep rebellen naar onze kerk en school om te vragen waar ik was en wanneer ik terug zou komen. Het lijkt erop dat ze specifiek naar mij op zoek waren.

Als rebellen de macht overnemen, vragen ze vaak aan lokale leiders om hun beweging publiekelijk te steunen. Als je weigert, kunnen ze je ontvoeren of vermoorden. Ik heb me publiekelijk tegen hen uitgesproken, dus mijn veiligheid is een echte zorg. Voorlopig zijn mijn vrouw en ik tijdelijk in België. We zijn van plan om het eerste vliegtuig terug te nemen zodra het veilig is.”

Wat zijn volgens u de onderliggende problemen van het geweld en de instabiliteit in de regio?

„De hoofdoorzaak is de immense rijkdom van Congo – vooral zijn minerale rijkdom. Met de wereldwijde opmars van elektrische voertuigen en hernieuwbare energie is Congo's kobalt –het land bezit meer dan 50 procent van de wereldreserves– extreem waardevol geworden. We hebben ook coltan, koper en andere strategische mineralen. Veel van deze conflicten gaan over de controle over deze hulpbronnen.”

Congo wordt al decennia verscheurd door geweld. Is het mogelijk om dat patroon te doorbreken?

„Ja, dat is zeker mogelijk. Veel van de mensen die nu geweld plegen, zijn opgegroeid met het idee dat je problemen oplost met wapens. Maar als we een nieuwe generatie anders opvoeden —zonder oorlogsmentaliteit— dan kunnen we dat patroon doorbreken. Die zal dan niet alleen minder geneigd zijn tot conflict, maar ook beter toegerust om het te beëindigen.

Dat is de kern van wat Africa New Day doet via onderwijsprogramma’s. Tien jaar geleden begonnen we met 39 leerlingen en één klaslokaal, inmiddels onderwijzen we 2300 leerlingen. Naast het nationale leerplan geven we les in leiderschap, ondernemerschap, Engels en christelijke waarden. We zien dat de kinderen die vaardigheden nu al toepassen in de klas en thuis.”

Hoe werk je aan verzoening en vertrouwen in gemeenschappen die diep getraumatiseerd zijn?

„Vrede moet van binnenuit komen, door leiderschap, onderwijs en geestelijke verandering. We werken samen met lokale organisaties die gespecialiseerd zijn in verzoening en laten zien hoe goed leiderschap eruit ziet: mensen niet verdelen, maar samenbrengen.

We baseren ons onderwijs op Bijbelse waarden. Jezus leidde zijn discipelen niet door geweld, maar door de kracht van het Woord en de Heilige Geest. We moedigen mensen aan om het Evangelie op praktische manieren uit te leven – niet alleen in de kerk, maar ook in hun dagelijks leven.”

Onder leiding van de Verenigde Staten werken Rwanda en Congo aan een vredesplan. Stemt dat u hoopvol?

Deze onderhandelingen lijken een nieuwe dynamiek te brengen die we de afgelopen dertig jaar niet hebben gezien. Voor het eerst erkent de internationale gemeenschap openlijk dat buurland Rwanda deel is van het probleem. De EU en sommige westerse landen zijn begonnen met het opleggen van sancties aan personen in Rwanda. Zelfs degenen die president Kagame lange tijd hoog hebben geacht, beginnen zijn rol in het lopende conflict te erkennen. Nu de echte oorzaken worden benoemd, heb ik hoop dat de situatie serieus wordt aangepakt en blijvende verandering zal volgen.”

Maar zelfs zonder die gesprekken heb ik hoop. God heeft een plan met Congo. Al twintig jaar geloof ik dat er een tijd van vrede en voorspoed zal komen, zoals God zegt in Jeremia dat Hij geen gedachten van kwaad, maar van vrede heeft.”

Wat kunnen en moeten Europese landen volgens u doen?

„Westerse landen, vooral zij die profiteren van Congo’s mineralen voor hun technologie, dragen verantwoordelijkheid. De EU moet stoppen met het kopen van gestolen mineralen die via Rwanda worden doorgesluisd. Ze moeten garanderen dat grondstoffen conflictvrij zijn.

Vorige week spraken we in Brussel met leden van het Europees Parlement en vertegenwoordigers van Europese commissies. We hebben gepleit voor stevige resoluties die de illegale exploitatie van Congo’s grondstoffen stoppen — een belangrijke oorzaak van het conflict. We roepen ook op tot sancties tegen de Rwandese regering en president Kagame.

De wereld profiteert van Congo’s rijkdommen — zij moet ook verantwoordelijkheid nemen.”