Voorjaarsnota: 100 miljoen extra voor ontwikkelingshulp, belastingverhoging om btw-deal te bekostigen
Na eerdere drastische bezuinigingen heeft het kabinet in de voorjaarsnota besloten om extra geld te reserveren voor ontwikkelingshulp. Mensen gaan meer belasting betalen om de btw-verhoging op boeken, cultuur, kranten en sport definitief te annuleren.
Dat blijkt uit de voorjaarsnota die vrijdag openbaar gemaakt is. Na dagenlange onderhandelingen, eindigend in een marathonsessie, wisten de partijleiders woensdag een politiek akkoord te sluiten.
Onderdeel daarvan is dat het budget voor ontwikkelingshulp weer voorzichtig meegroeit met de omvang van de economie. Het gaat om 100 miljoen euro extra, vanaf 2028, bestemd voor de Wereldbank en migratiepartnerschappen.
Over de koppeling tussen het budget voor ontwikkelingshulp en de groei van de economie was sinds de zomer veel te doen. Minister Heinen (Financiën) schrapte deze zomer dit decennia-oude gebruik. Dat ligt de christelijke partijen zwaar op de maag.
De btw-deal wordt betaald door een vrijwel onzichtbare belastingverhoging. Werkenden met een midden- of hoger middeninkomen gaan meer belasting betalen, als ze volgend jaar een inkomen hebben dat net boven de grens valt waar het belastingtarief omhoog gaat. Ook de heffingskortingen worden minder opgehoogd dan nodig is om de inflatie te compenseren.
Tot nu toe bleef onduidelijk hoe het kabinet de aangekondigde extra uitgaven wenst te bekostigen. Dat wordt vooral gedaan door plannen uit te stellen, blijkt uit de voorjaarsnota. Na eerder uitstel wordt de bijna gratis kinderopvang opnieuw met twee jaar verschoven naar 2029. Dat levert in 2027 en 2028 opgeteld circa 4 miljard euro op.
Nedersaksenlijn
Het gereserveerde budget voor de Lelylijn wordt –over een langere periode– met 2,5 miljard teruggeschroefd, ten gunste van, onder meer, een investering in de Nedersaksenlijn. Er wordt 600 miljoen euro uit het klimaatfonds gehaald om de energiebelasting tijdelijk te verlagen. Verder wordt er bespaard op de budgetten van ministeries (700 miljoen euro) door deze slechts op te hogen voor de inflatie. Tot slot gaan ook de arbeidsongeschiktheidspremies voor werkgevers omhoog (225 miljoen euro).
Minister Heinen (Financiën) verzekerde eerder al dat de begrotingsregels niet zijn geschonden. Uit de voorjaarsnota blijkt dat het begrotingstekort en de staatsschuld afnemen ten opzichte van de miljoenennota. Dit jaar daalt het geraamde begrotingstekort van min 2,8 naar min 2,6 procent.
Oppositiepartijen zijn kritisch op de voorjaarsnota, meldden ze eerder deze week. Zo ook de ChristenUnie, maakte de partij vrijdag bekend. „Het is goed dat het kabinet geld uittrekt voor defensie en bestaanszekerheid”, aldus partijleider Bikker. „Maar echte keuzes en oplossingen voor de lange termijn blijven uit. Grote problemen worden niet aangepakt. Zo gebeurt er bijna niets voor het klimaat, negeert het kabinet opnieuw de stikstofcrisis en ben ik bezorgd over de woningbouw.”
Kabinetsval
De gesprekken over de voorjaarsnota zijn op het scherp van de snede gevoerd. Zo zei NSC-duofractievoorzitter Van Vroonhoven dat haar partij bereid was het kabinet te laten vallen, als er geen extra geld beschikbaar zou komen voor het vereenvoudigen van het arbeidsongeschiktheidsstelsel. „We hebben hoog spel gespeeld”, zei Van Vroonhoven in radioprogramma Dit is de Dag. Uiteindelijk kwam daarvoor 200 miljoen euro beschikbaar.
Ook premier Schoof vreesde gedurende de onderhandelmarathon meermaals dat de partijen er niet uit zouden komen. „Ik heb af en toe wel gedacht, in de nacht en in de ochtend: dit wordt heel ingewikkeld”, zei hij op de wekelijkse persconferentie.
Sociale huren
Voor bewindslieden was het soms slikken, als het gaat om de besluiten die de onderhandelaars namen over hun begroting. Zo weet minister Keijzer (Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening) zich ermee geconfronteerd dat de sociale huren in 2025 en 2026 bevroren worden.
Woningbouwcorporaties vrezen daardoor tienduizenden huizen minder te kunnen bouwen dan onlangs afgesproken op de woontop. Minder huurinkomsten betekent minder investeringsruimte, benadrukte vereniging van woningbouwcorporaties Aedes.
„Dit wisten de fractievoorzitters toen ze dit besluit namen”, reageerde minister Keijzer daarop. Zij zal de komende tijd in gesprek gaan met de sector.
NAVO-norm
Uit de voorjaarsnota blijkt eveneens dat pas in 2029 de aangekondigde investering van 1,1 miljard euro in defensie in zijn volle omvang beschikbaar is. Dit jaar krijgt minister Brekelmans er nog niks bij. Desondanks noemde hij de investering „een wezenlijke stap” om de krijgsmacht te laten groeien. Ondanks de investering van 1,1 miljard loopt het percentage van de economie dat Nederland aan defensie uitgeeft terug van 2,2 procent in 2025 naar 2,06 procent in 2030.
Na afloop van de voorjaarsnotadeal gaf minister Faber (Asiel en Migratie) aan dat ze vanaf 2027 circa 700 miljoen euro extra nodig heeft voor asielopvang. Daarmee weerspreekt Faber eerdere berichtgeving van de Volkskrant. De krant meldde op basis van ingewijden dat minister Faber om 3,5 miljard euro gevraagd heeft bij minister Heinen (Financiën). Dat zou betekenen dat de miljardenbezuiniging die de coalitie ingeboekt heeft, in Fabers ogen bij nader inzien niet realistisch is. Voor dit jaar krijgt de asielminister 900 miljoen euro erbij voor de opvangkosten.
