Het overleg met Zagreb ter voorbereiding op het toekomstige lidmaatschap van het verenigd Europa had vrijdag moeten beginnen, zo was eerder beloofd. De EU vindt echter dat de Balkannatie niet voldoet aan de bij die toezegging gevoegde eis dat zij voluit medewerking dient te verlenen aan het in Den Haag gevestigde Joegoslavië-tribunaal.

De officiële besprekingen over aansluiting zullen pas starten als de betrokken kandidaat-lidstaat ex-generaal Ante Gotovina uitlevert. Die wordt verdacht van oorlogsmisdaden die hij in de jaren negentig zou hebben begaan in de strijd tegen Servië. In eigen land geldt de voormalige legeraanvoerder als een volksheld.

De Kroatische premier Sanader, die woensdag op bezoek was bij het Europees Parlement, liet in een reactie weten teleurgesteld te zijn. Hij meent dat zijn regering niets valt te verwijten. Hij wees erop dat zij al tien personen heeft overgedragen aan het hof. „We doen ons best. We zijn een voorbeeld voor de regio.”

De Nederlandse minister Bot, die steeds een harde lijn heeft bepleit, stelde na afloop van het beraad met zijn collega’s in Brussel vast dat de EU met haar opstelling mede beoogt een waarschuwing af te geven in de richting van andere aspirant-leden dat er met de voorwaarden niet kan worden gesjoemeld.

Bot noemde in dit verband nadrukkelijk Turkije. Het ligt in de bedoeling dat het toetredingsoverleg met de autoriteiten in Ankara op 3 oktober aanvangt, maar die moeten dan wel Cyprus hebben erkend. „Ik denk dat de boodschap bij hen goed is overgekomen”, aldus Bot. Voorts spelen bij het jongste besluit de referenda over de Europese grondwet op de achtergrond een rol, zo bleek uit de woorden van Bot. Hij sprak van „een belangrijk signaal van geloofwaardigheid aan de eigen burgers dat het ernst is met de democratie en met het handhaven van de rechtsstaat in Europa.” Er leeft vrees dat de plannen om Turkije op termijn toe te laten tot de Unie onder de bevolking aanleiding zullen vormen om tegen de grondwet te stemmen. De EU partners waren overigens niet eensgezind. Zeven landen, voornamelijk buurlanden van Kroatië, ijverden onder aanvoering van Oostenrijk voor een soepele relatie met Zagreb. Zij legden zich uiteindelijk echter bij het standpunt van de meerderheid neer.

De kans bestaat dat de afwijzende beslissing het nationalisme en de euroscepsis in Kroatië en in de rest van de Balkan aanwakkert. Bot zei daarover: „Je kunt je afvragen of een land waar mensen vinden dat boeven beschermd moeten worden wel rijp is om bij de Unie aan te haken.”

Kroatië maakte zich in 1991 los van Joegoslavië. Het vroeg in februari 2003 het EU lidmaatschap aan. Ruim een jaar later al verwierf het de status van kandidaat lid.