De hoogleraar holocaust- en genocidestudies aan de Universiteit van Amsterdam zat dinsdag tijdens de opening van het vernieuwde Yad Vashem-museum in Jeruzalem naar Kofi Annan te luisteren toen hij een sms’je ontving waarin het overlijden van dr. Loe de Jong werd meegedeeld. „Dat was heel bijzonder. Op het moment dat secretaris-generaal van de Verenigde Naties sprak over het voorkomen van een nieuwe holocaust en het bestrijden van het antisemitisme vernam ik dat De Jong was gestorven.

Ik kende hem heel goed. Toen ik benoemd werd tot hoogleraar heb ik dat nog eerder aan hem verteld dan aan mijn ouders. Ik kende De Jong doordat ik in 1985 bij Oorlogsdocumentatie kwam werken. Mijn eerste artikel, het ging over de Joodse Raad, heeft hij eerst gelezen en op enkele punten verbeterd. „Dan heb je nog meer gelijk”, was zijn opmerking. Hij wist het gewoon beter.

Sommigen zeggen dat hij koel of afstandelijk was, maar dat was hij juist niet. Hij had een ontzettend aardige manier om met jonge mensen om te gaan, dat zeg ik niet omdat je over de doden alleen maar goed mag spreken.

Het was een man die werkelijk met de regelmaat van de klok nieuwe delen van zijn serie liet verschijnen. Hij schreef eens aan zijn collega’s dat een deel zes weken later zou verschijnen in verband met de verzorging van zijn vrouw, die kanker had. Hij had een ijzeren ofwel Pruisische werkdiscipline. Om negen uur ’s ochtends ging hij iedere dag achter zijn bureau zitten en dan schreef hij die dag drie tot vier pagina’s. Dat vond hij zelf niet bijzonder.

Daarnaast gaf hij leiding aan het instituut. Daardoor kon hij nog wel eens kortaf zijn. Ik herinner me dat twee collega’s op huwelijksreis waren geweest. Bij terugkeer op het instituut vroeg De Jong: „Hoe was de reis?” Zij antwoordden: „Goed.” Dat was het dan. Het gesprek was voor hem klaar.

De Jong was zich ervan bewust dat hij schreef voor een generatie die alles, maar dan ook alles over de oorlog wilde weten. Ook omdat die oorlogsgeneratie ervan doordrongen was dat er meer was voorgevallen dan zij wist. Loe de Jong maakte achteraf dat informatietekort goed. In breder opzicht is de betekenis van dr. Loe de Jong dat hij het vak hedendaagse geschiedenis maatschappelijk op de agenda heeft gezet.”