„PVV LEVERT”, schreef partijleider Geert Wilders vorige maand op platform X, met erachter drie getekende spierballen. Wilders verwees naar een nieuwsbericht over de herinvoering van grenscontroles die PVV-minister Marjolein Faber (Asiel en Migratie) aankondigde.

Maandag gaan de grenscontroles van start. Maar het is de vraag of die veel opleveren. De Koninklijke Marechaussee is namelijk niet in staat om zelfstandig fatsoenlijke grenscontroles uit te voeren, en dat weet het ministerie. Fabers voorganger, staatssecretaris Eric van der Burg, schreef dit medio vorig jaar in een brief aan de Tweede Kamer.

Zonder op details over controles in te gaan –die waren volgens Van der Burg „vertrouwelijk”– schetste de voormalig staatssecretaris twee scenario’s voor grenscontroles. Een „maximaal scenario” met zeer stringente controles en een „minimaal scenario” waarin het gros van de grensovergangen niet wordt gecontroleerd en controles zich hoofdzakelijk richten op de belangrijkste locaties, waarmee vermoedelijk snelwegen worden bedoeld.

„Wij blijven al onze taken uitvoeren zoals we doen” - Steven Comba, woordvoerder marechaussee

Zelfs voor dit minimale scenario heeft de marechaussee onvoldoende capaciteit, schreef Van der Burg. Ondersteuning van andere diensten, zoals van defensie, zou voor de uitvoering van grenscontroles noodzakelijk zijn, aldus de voormalig staatssecretaris. Het gebrek aan capaciteit bij de marechaussee leidde er mede toe dat het vorige kabinet herinvoering van grenscontroles afwees.

Nu de gewenste controles er alsnog komen, hoeft de marechaussee niet te rekenen op ondersteuning van andere diensten, zoals het leger. „Voor de controles geldt dat we alleen personeel inzetten dat we beschikbaar hebben”, zegt majoor Steven Comba, woordvoerder van de dienst.

Hij wil niet ingaan op de inschatting van Van der Burg. „Dat zijn de woorden van het voormalige kabinet.” De suggestie om op andere taken van de marechaussee tijdelijk in te leveren, zoals persoonsbeveiliging, wijst Comba van de hand. „Wij blijven al onze taken uitvoeren zoals we doen.”

Zandpaden

Nederland telt circa 840 grensovergangen, waaronder snelwegen en provinciale wegen maar ook zandpaden en karrensporen. Met wat kunst-en-vliegwerk heeft de marechaussee vijftig mensen gevonden die kunnen bijdragen aan de grenscontroles, stelde vakbond Marver onlangs in het AD. Daarmee kan de marechaussee op ongeveer vijf plekken per dag controleren, aldus Marver. Marechausseezegsman Comba wil op deze aantallen niet ingaan.

Waar en wanneer er grenscontroles plaatsvinden wordt niet gedeeld. Volgens de marechaussee kunnen zij bij elke grensovergang opduiken. Dat gebeurt voorlopig steekproefsgewijs. Er komen geen vaste controleposten; de marechaussee wordt „gericht en flexibel” ingezet.

Nu al voert de marechaussee mobiele controles uit in het grensgebied. In die zin verandert er maandag niet zo veel, blijkt uit een verklaring van de dienst op zijn website. Net als nu worden voertuigen vanaf maandag van de weg naar de controlepost geleid. Wat verandert is de duur en intensiteit van de controles. Volgens de nieuwe regels mag de marechaussee langer op één plek controleren en meer mensen staande houden. Ook heeft de marechaussee vanaf maandag meer bevoegdheden om in (internationale) treinen te controleren.

Meevaller

Grensgemeenten vrezen de impact van de controles, zo bleek uit een brief die werd ondertekend door 46 grensgemeenten. Het kabinet wil met de controles migratie en mensensmokkel tegengaan, maar burgemeesters twijfelen aan de effectiviteit van grenscontroles. De gemeenten verwachten met name extra oponthoud voor inwoners die dagelijks de grens overgaan. Vanwege Duitse grenscontroles staan op de snelweg A1 voorbij Oldenzaal dagelijks lange files waarbij twee fatale ongelukken gebeurden.

De marechaussee sust de zorgen van reizigers. Het kan zijn dat reizigers tegen een controle aanlopen, erkent de dienst. Maar omdat ze niet de opdracht, en overigens ook niet de capaciteit, hebben om alle grenzen te controleren, zal de impact gering zijn.

Voor asielzoekers kunnen de grenscontroles als meevaller uitpakken. Zij hebben tijdens een controle aan de grens het recht om asiel aan te vragen. Vervolgens hoeven ze niet meer op eigen kosten naar het Groningse Ter Apel te reizen. Asielzoekers worden vanaf de grens naar een opvangcentrum begeleid, meldt de marechaussee.